Bardzo ważny jest rozwój edukacji dotyczącej zapobiegania cukrzycy. Konferencje pomagają zwrócić uwagę na problem i są doskonałą okazją na omówienie możliwych rozwiązań w walce z chorobą. Wcześnie wykryta cukrzyca może być szybko ustabilizowana, a co za tym idzie, zapobiegnie się znacznemu rozwojowi powikłań. Wystarczy tylko regularnie kontrolować poziom cukry we krwi. Najczęściej przyczyną cukrzycy są predyspozycje genetyczne, zwłaszcza dla typu 1. Lata zaniedbywania kondycji ruchowej i lekceważenia podstawowych reguł zdrowego trybu życia – odżywianie się zbyt słodko, słono, tłusto oraz siedzący tryb życia - najczęściej towarzyszą ujawnieniu się skłonności do cukrzycy typu 2.

Fundacja Urszuli Jaworskiej wzięła pod lupę sytuację chorych na cukrzycę w naszym kraju i przygotowała kompleksowy raport uwzględniający perspektywę pacjentów, personelu medycznego oraz placówek ochrony zdrowia. Badania przeprowadzano od grudnia 2018 do maja 2019 roku. Wnioski są zatrważające: w przypadku chorych na cukrzycę typu drugiego Polska to „medyczny skansen” i jedyny kraj w Unii Europejskiej bez refundacji najnowocześniejszych terapii. Zabija nie sama cukrzyca, ale liczne i bardzo skomplikowane powikłania, których wielu chorych mogłoby uniknąć, ale nie mają dość pieniędzy, by płacić z własnej kieszeni za najlepsze dla nich rozwiązania. Niestety, nie mamy w Polsce systemowej, opłacanej z budżetu edukacji diabetologicznej dla chorych i ich bliskich. To dość szybko obróci się przeciwko nam. W badaniach Fundacji Urszuli Jaworskiej wzięło udział ponad 1200 pacjentów, ponad 240 lekarzy i 133 pielęgniarki. Odpowiadając na pytania ankietowe, zwracali uwagę na niedostateczny stan wiedzy pacjentów o chorobie, zbyt mało narzędzi oraz możliwości, by skutecznie wspierać chorych oraz, co najważniejsze, by prawidłowo zapobiegać m.in. powikłaniom sercowo-naczyniowym w przebiegu cukrzycy. Pielęgniarki i edukatorzy alarmują, że osoby starsze mają duże problemy z korzystaniem z narzędzi, które mają do dyspozycji (glukometry, dzienniki samokontroli) i monitorowanie takich chorych jest szczególnie trudne. Zwykle towarzyszą temu problemy z utrzymaniem właściwej diety, regularnym kontrolowaniem stanu zdrowia i wczesnym reagowaniem na pojawiające się powikłania cukrzycowe: problemy z układem krążenia, ze wzrokiem, z koncentracją itd. We wnioskach z raportu zawarta została „gorzka siódemka”, czyli lista obszarów, które wymagają najpilniejszych zmian by Polska nie znalazła się już na stałe na szarym końcu w Europie pod względem skuteczności walki z cukrzycą i jej następstwami. Chodzi głównie o edukację, czyli poprawę świadomości na temat zagrożeń, jakie niesie ze sobą cukrzyca, dramatycznych konsekwencji nieleczonej cukrzycy i braku profilaktyki, monitorowanie stanu zdrowia pacjenta, czyli stała, regularna kontrola tego, co dzieje się z pacjentem w przebiegu choroby, o zakresie rehabilitacji, niezależnie od tego, czy pacjent bierze leki czy nie. Dodatkowo w działania monitorujące powinien być zaangażowany nie tylko personel medyczny, ale i bliscy chorego, dla których powinny istnieć programy edukacyjne,

Cukrzyca to problem zarówno medyczny jak i społeczny. Za potocznym rozumieniem, że cukrzyca to choroba, która polega na podwyższonym poziomie glukozy we krwi kryją się tragedie w postaci kalectwa spowodowanego m. in.: utratą wzroku, uszkodzeniem nerek, nerwów, serca, mózgu czy stóp. Na szczęście postępy w leczeniu pozwalają na uniknięcie tych fatalnych następstw. Wyróżniamy 2 główne typy cukrzycy - Typ 1 – spowodowany zniszczeniem komórek trzustki, produkujących hormon-insulinę przez własny układ odpornościowy chorego. Określamy to autoagresją. Dlaczego odporność, czyli zdolność organizmu do niszczenia bakterii i wirusów kieruje się przeciwko własnym tkankom stanowi nadal jedna z nierozwiązanych zagadek medycyny. Nieznane są również metody zapobiegania temu zjawisku. Chorzy na cukrzycę muszą kilka razy dziennie wstrzykiwać sobie insulinę i mierzyć poziom cukru we krwi. Bez insuliny chory zapada w śpiączkę, co miało miejsce do roku 1922, kiedy dr Banting z Toronto odkrył insulinę. Typ 2 – choroba, w której do podwyższonego poziomu cukru dochodzi wskutek braku reakcji tkanek na insulinę i nieprawidłowej produkcji tego hormonu. Główną przyczyną rozwoju takiej cukrzycy jest nadwaga lub otyłość. Cukrzyca typu 2 to nie tylko podwyższony poziom cukru, ale także wysoki poziom cholesterolu i nadciśnienie. Zmiany przemiany materii, które prowadzą do tych zaburzeń skutkują przedwczesnym rozwojem miażdżycy w postaci zawału serca, udaru mózgu czy miażdżycy naczyń obwodowych, głównego problemu zdrowotnego osób, dotkniętych tym schorzeniem. Inne rzadsze typy to cukrzyca wtórna i skojarzona z innymi chorobami (typ 3) i cukrzyca, która rozwija się w ciąży, a po ciąży mija, choć wskazuje na zagrożenie rozwojem cukrzycy typu 1 lub 2 w późniejszym wieku. Tak, więc prawidłowe leczenie cukrzycy to utrzymywanie za pomocą odpowiednio dobranych leków prawidłowych poziomów cukru, cholesterolu i ciśnienia tętniczego. Oczywiście najbardziej efektywna jest skuteczna, a więc do należnej, redukcja wagi. Niestety chorzy bardzo rzadko rezygnują z takiej możliwości zapobiegania, nie zmieniają sposobu odżywiania, więc pozostaje stosowanie leków. Według analiz Komisji ds. Epidemiologii i Kosztów Leczenia Cukrzycy, powołanej przez Polską Akademię Nauk w 2017 roku chorowało w Polsce 2.5 miliona osób, co oznacza wzrost o 2.5 proc. w porównaniu do roku 2013. Przy takim tempie wzrostu w 2030 roku liczba chorych osiągnie 4.2 miliona. Ponadto ok 500 tysięcy osób nie ma świadomości, że chorują, ponieważ początkowo nieznacznie podwyższony poziom glukozy we krwi nie powoduje żadnych dolegliwości, ale niestety już powoduje uszkodzenie naczyń krwionośnych, co jest pierwszą oznaką rozpoczynającego się rozwoju powikłań choroby. Dlatego każda osoba, nawet jak czuje się całkiem zdrowa, powinna 1 raz w roku zmierzyć sobie cukier, cholesterol, zmierzyć ciśnienie krwi i się zważyć. Cukrzyca to także problem społeczny, związany z obciążeniami budżetu Państwa kosztami leczenia tej choroby. Według obliczeń wspomnianej Komisji Polskiej Akademii Nauk ogólne koszty leczenia cukrzycy to kwota 6.073 miliarda złotych rocznie. Z tej kwoty 2.825 miliarda to koszty opieki zdrowotnej i refundacji leków. Pozostałe to koszty świadczeń socjalnych, rentowych, chorobowych i in. Wielkość wydatków Narodowego Funduszu Zdrowia na leczenie cukrzycy jest o 83 proc. wyższa aniżeli osoby bez cukrzycy. Chorzy z cukrzycą ponoszą również wyższe koszty własnych wydatków na leczenie. W 2017 roku dopłacali rocznie do leków refundowanych 415 PLN, podczas gdy osoby bez cukrzycy dopłacał tylko 151 PLN. Zatem cukrzyca to jeden z największych problemów zdrowotnych współczesnej cywilizacji. Jednakże właściwe leczenie, w którym musi uczestniczyć chory pozwala na ograniczenie jej następstw.

Cukrzyca stała się jednym z największych wyzwań medycznych obecnego stulecia. Liczba chorych gwałtownie rośnie. Wg szacunków International Diabetes Federation (IDF) w 2000 roku na świecie chorowało 151 mln osób zaś do 2020 roku liczba ta się potroi i osiągnie przerażającą wartość 425 mln pacjentów. W Polsce na cukrzycę choruje 2,5 mln osób. Ponadto u ok. kolejnych 500 tys. cukrzyca nie jest rozpoznana, ponieważ niewielki stopień podwyższenia stężenia glukozy we krwi nie daje żadnych objawów. Stąd może być przez pacjentów bagatelizowany, mimo że taki stan już jest źródłem zagrożenia. Ten dramatyczny wzrost liczby zachorowań jest efektem zmieniających się warunków życia. Postęp cywilizacyjny, mimo licznych niezaprzeczalnych korzyści, powoduje obniżenie aktywności fizycznej i nadmierne spożywanie pokarmów, co przez wywoływanie otyłości, powoduje rozwój chorób cywilizacyjnych w tym min. cukrzycy. Szacuje się, że w Polsce co 5-ta osoba (22 proc.) ma nadwagę lub otyłość. Główny problem, ze względu na liczbę pacjentów to cukrzyca typu 2, która dotyka ok. 90 proc. ogółu chorych. Ta postać cukrzycy to choroba z pozoru łagodna, na początku przez okres 5-7 lat nie powoduje żadnych niepokojących dolegliwości, stąd może być bagatelizowana zarówno przez chorych, jak i opiekujących się nimi lekarzami. Nic bardziej błędnego, nieleczona kompleksowo, od chwili wystąpienia, cukrzyca doprowadza do powikłań w postaci przede wszystkim przedwcześnie rozwiniętej miażdżycy (zawału serca, udaru mózgu czy miażdżycy naczyń obwodowych), jak również uszkodzenie oczu, nerek, układu nerwowego, czy amputacji w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej. Powszechnie panujący pogląd, iż powikłania są nieuchronną konsekwencją cukrzycy, uległ w ostatnich latach weryfikacji. Pacjenci z dobrze wyrównaną cukrzycą od chwili rozpoznania rzadko te powikłania rozwijają. Należy podkreślić iż powikłań cukrzycy nie można cofnąć, a jedynie zatrzymać ich dalszy rozwój. Niebagatelne znaczenie ma fakt czy np. w przypadku oka występują niewielkie, widoczne tylko w badaniu okulistycznym zmiany, czy też doszło do ślepoty. Jedyną skuteczną metodą zapobiegania występowania powikłań cukrzycy lub zahamowania ich narastaniu jest terapia wieloczynnikowa. Cukrzyca to nie tylko problem podwyższonego poziomu glukozy we krwi. To także złożone zaburzenia przemiany materii, które sprzyjają rozwojowi powikłań, przede wszystkim miażdżycy. Współczesna medycyna polega nie tylko na reagowaniu na dolegliwości chorego, ale przede wszystkim na śledzeniu wyników badań laboratoryjnych, które pozwalają na wychwycenie zagrożenia powikłaniami, zanim się one rozwiną, dając pogorszenie stanu zdrowia. Prawidłowe leczenie cukrzycy obejmuje redukcję masy ciała, jak również leczenie które powinno doprowadzać stężenie glukozy, cholesterolu i ciśnienia tętniczego do wartości prawidłowych. Niezwykle ważne jest wykonywanie przynajmniej raz w roku kontrolnych pomiarów tak aby korygować nieprawidłowości znacznie wcześniej i tym samym zapobiegać następstwom cukrzycy. Cukrzycę należy traktować jako chorobę społeczną ze względu na osobistą tragedię dotkniętych chorych. To także koszty leczenia, niezdolności do pracy, świadczenia rehabilitacyjne, rentowe. Prawidłowe prowadzenie chorego wymaga współpracy wielu specjalistów nie tylko diabetologów ale także lekarzy rodzinnych, kardiologów, nefrologów, neurologów, okulistów, chirurgów i szeregu innych. Należy z całą mocą podkreślić, iż w skład zespołu opiekującego się chorym poza lekarzem muszą wchodzić pielęgniarki z przygotowaniem do prowadzenia edukacji, dietetycy, psychologowie oraz pracownicy socjalni. Najważniejsza jednakże dla uzyskania zamierzonych efektów leczenia jest postawa samego chorego, który w codziennym życiu stosuje się do zaleceń i na bieżąco samodzielnie koryguje leczenie tak aby utrzymywać prawidłowe wartości, które są wykładnikiem dobrego wyrównania choroby.

Polecam zapoznanie się z raportem WHO dotyczącym cukrzycy ! Według szacunków w 2014 r. na cukrzycę chorowało na świecie 422 mln. osób w porównaniu do 108 mln. w 1980 r. Globalne rozpowszechnienie cukrzycy (standaryzowane wg. wieku) wzrosło niemal dwukrotnie od 1980 r. z 4,7% do 8,5% dorosłej ludności, co jest odzwierciedleniem wzrostu czynników ryzyka związanych z chorobą, takich jak nadwaga i otyłość. W ciągu ostatnich dziesięciu lat rozpowszechnienie cukrzycy rosło szybciej w państwach o niskich i średnich dochodach niż w krajach zamożnych. W 2012 r. 1,5 mln. osób zmarło z powodu cukrzycy. Kolejne 2,2 mln. osób zmarło z powodu podwyższonego poziomu glukozy we krwi zwiększającego ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia i innych schorzeń. Czterdzieści trzy procent (43%) z łącznej liczby 3,7 mln. zgonów dotyczyło osób poniżej 70 roku życia. Odsetek zgonów wśród osób poniżej 70 roku życia związanych z wysokim poziomem glukozy we krwi lub cukrzycą jest wyższy w państwach o niskich i średnich dochodach niż w państwach o wysokim poziomie dochodów. Ponieważ rozróżnienie cukrzycy typu 1 (chorzy muszą stale przyjmować insulinę w formie iniekcji) i typu 2 (organizm nie wykorzystuje właściwie wytwarzanej insuliny) wymaga na ogół przeprowadzenia specjalistycznych badań laboratoryjnych, dlatego nie prowadzi się odrębnych szacunkowych wyliczeń rozpowszechnienia cukrzycy typu 1 i 2. Niemniej wiadomo, że większość chorych cierpi na cukrzycę typu 2. Dawniej choroba ta występowała prawie wyłącznie wśród dorosłych, natomiast obecnie cukrzycę typu 2 stwierdza się również wśród dzieci. Wszystkie postacie cukrzycy mogą prowadzić do powikłań obejmujących liczne narządy i zwiększać ogólne ryzyko przedwczesnej śmierci. U chorych stwierdza się następujące powikłania: atak serca, udar mózgu, niewydolność nerek, amputacja kończyn dolnych, utrata wzroku i uszkodzenia nerwów. Niekontrolowana cukrzyca w przebiegu ciąży zwiększa ryzyko śmierci płodu i dodatkowych powikłań. Cukrzyca i jej powikłania powodują powstanie poważnych strat ekonomicznych – kosztów ponoszonych przez chorych i ich rodziny, jak również stanowią duże obciążenie systemu ochrony zdrowia i gospodarki kraju ze względu na bezpośrednie koszty leczenia i leków oraz utratę możliwości wykonywania odpłatnej pracy. Największe koszty dotyczą opieki szpitalnej i ambulatoryjnej, niemniej ważnym czynnikiem jest również wzrost kosztów związanych ze stosowaniem insulin analogowych , które coraz częściej przepisywane są chorym, pomimo nielicznych dowodów potwierdzających ich korzystniejsze działanie w stosunku do tańszych insulin ludzkich. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy cukrzycy typu 1 nie da się zapobiegać. Natomiast istnieją skuteczne metody zapobiegania cukrzycy typu 2, powikłaniom towarzyszącym obu postaciom choroby i przedwczesnej śmierci. Są to m.in. polityki i interwencje realizowane w skali całej populacji, a także w konkretnych środowiskach (szkoła, dom, miejsce pracy), wspierające utrzymywanie dobrego stanu zdrowia przez wszystkich, również przez osoby chore na cukrzycę. Obejmują one działania zachęcające do regularnego podejmowania aktywności fizycznej, stosowania zdrowego sposobu żywienia, unikania palenia tytoniu oraz kontrolowania ciśnienia krwi i poziomu lipidów. Z punktu widzenia profilaktyki cukrzycy typu 2, jak również innych chorób, ważne jest przyjęcie perspektywy całego cyklu życia. Na wczesnym etapie życia kształtowane są nawyki żywieniowe i związane z podejmowaniem aktywności fizycznej. W tym czasie, gdy programowana jest długofalowa regulacja bilansu energetycznego organizmu przypada krytyczny okres dla podejmowania interwencji, które pozwalają obniżyć ryzyko otyłości i rozwoju cukrzycy typu 2 na dalszym etapie życie. Tego celu nie uda się zrealizować za pomocą jednej polityki czy interwencji. Dlatego potrzebne jest podejście angażujące wszystkie resorty administracji rządowej i całe społeczeństwo, aby we wszystkich sektorach systematycznie uwzględniać skutki zdrowotne planowanych polityk w zakresie handlu, rolnictwa, finansów, transportu i planowania przestrzennego, zdając sobie sprawę z tego, że przyjmowane rozwiązania mogą sprzyjać lub szkodzić zdrowiu. Wczesna diagnoza choroby jest punktem wyjścia do zapewnienia dobrej jakości życia osobom chorym na cukrzycę. Im dłużej chory żyje z niezdiagnozowaną i nieleczoną chorobą, tym prawdopodobnie gorsze będą wyniki podjętego później leczenia. Dlatego w ramach podstawowej opieki zdrowotnej należy zapewnić łatwy dostęp do podstawowych badań diagnostycznych, takich jak badanie poziomu glukozy we krwi. Niezbędne są również sprawnie działające systemy kierowania pacjentów zarówno na wyższy poziom opieki, jak i późniejszego przekierowania do opieki podstawowej, ponieważ będą oni potrzebowali okresowych konsultacji specjalistycznych lub leczenia w przypadku wystąpienia powikłań. Istnieje szereg efektywnych kosztowo interwencji, które mogą poprawić wyniki zdrowotne osób, u których zdiagnozowano cukrzycę bez względu na stwierdzoną postać choroby. Tego typu interwencje obejmują kontrolę poziomu glukozy we krwi, jak również przestrzeganie odpowiedniego sposobu żywienia, podejmowanie aktywności fizycznej i w razie potrzeby przyjmowanie leków. Ponadto zalecana jest kontrola poziomu ciśnienia krwi i lipidów w celu ograniczenia ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia i innych powikłań, a także regularne badania kontrolne stanu oczu, nerek i stóp umożliwiające wczesne podjęcie niezbędnego leczenia w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości. Zarządzanie procesem leczenia chorych na cukrzycę można usprawnić, wykorzystując odpowiednie standardy i protokoły postępowania. Należy podjąć działania w celu zwiększenia możliwości diagnozowania i leczenia chorych na cukrzycę, stosując zintegrowane metody zapobiegania chorobom niezakaźnym i leczenia osób, u których je zdiagnozowano, które przyczynią się do uzyskania lepszych wyników. W minimalnym wymiarze można połączyć prowadzenie leczenia chorych na cukrzycę i choroby układu krążenia. Należy również rozważyć możliwość zintegrowanego leczenia chorych na cukrzycę i gruźlicę i/lub HIV/AIDS wszędzie, gdzie choroby te są bardzo rozpowszechnione. Wyniki przeprowadzonego w 2015 r. badania potencjału państw w zakresie profilaktyki i leczenia chorób niezakaźnych (NCD Country Capacity Survey) wskazują że, sytuacja w poszczególnych państwach jest bardzo zróżnicowana w zależności od regionu i poziomu dochodów. Większość badanych państw zaznaczyła, że przyjęła krajowe polityki dotyczące walki z cukrzycą, jak również zmierzające do zmniejszenia głównych czynników ryzyka, oraz że posiada krajowe wytyczne i protokoły mające na celu zapewnienie odpowiedniego leczenia i opieki nad osobami chorymi na cukrzycę. Niemniej w niektórych regionach i państwach o niższych dochodach brakuje środków na wdrażanie przyjętych polityk i wytycznych. Generalnie w państwach o niskich dochodach lekarze pierwszego kontaktu nie mają dostępu do podstawowych technologii umożliwiających właściwe prowadzenie leczenia chorych na cukrzycę. Zaledwie co trzecie państwo o niskich i średnich dochodach informuje, że w ramach podstawowej opieki zdrowotnej zapewniony jest dostęp do podstawowych technologii służących do diagnozowania cukrzycy i prowadzenia leczenia. W ciągu ostatnich pięciu lat w wielu państwach przeprowadzono krajowe populacyjne badania Rozpowszechnienia nadwagi i otyłości oraz braku aktywności fizycznej, ale pomiary poziomu glukozy we krwi uwzględniono w mniej niż 50% przeprowadzonych badań. Brak dostępu do przystępnej cenowo insuliny nadal stanowi główną przeszkodę w skutecznym leczeniu i prowadzi do występowania niepotrzebnych powikłań i przedwczesnej śmierci. Z badania wynika, że insulina, jak również doustne leki przeciwcukrzycowe są ogólnie dostępne tylko w mniejszości krajów o niskich dochodach. Ponadto podstawowe leki mające istotne znaczenie dla właściwego kontrolowania cukrzycy, w tym leki obniżające ciśnienie krwi lub poziom lipidów są często niedostępne w państwach o niskich i średnich dochodach. Niezbędne jest przyjęcie odpowiednich polityk i zaprogramowanie interwencji zapewniających równy dostęp do leczenia. W pierwszym światowym raporcie na temat cukrzycy, opracowanym przez WHO, podkreślono olbrzymią skalę problemu cukrzycy, a także wskazano możliwości odwrócenia obserwowanych obecnie trendów. Istnieje podbudowa polityczna do podjęcia skoordynowanej walki z cukrzycą - wpleciona w przyjęte Cele Zrównoważonego Rozwoju, Deklarację Polityczną ONZ w sprawie Zapobiegania Chorobom Niezakaźnym i ich Zwalczania oraz Globalny Plan Działania WHO na rzecz Zapobiegania Chorobom Niezakaźnych i ich Zwalczania - która w przypadku podjęcia dalszych działań, będzie pełnić funkcję katalizatora. W celu zmniejszenia skutków cukrzycy wszystkie państwa mogą podejmować szereg działań, zgodnie z celami ujętymi w Globalnym Planie Działania WHO na rzecz Zapobiegania Chorobom Niezakaźnych i ich Zwalczania na lata 2013-2020, który przewiduje: • Utworzenie krajowych mechanizmów, np. powołanie międzysektorowych komisji wysokiego szczebla w celu zapewnienia poparcia politycznego, przydzielenia odpowiednich zasobów oraz skutecznego przywództwa i rzecznictwa wspierającego zintegrowane działania na rzecz zapobiegania chorobom niezakaźnym i ich zwalczania, ze szczególnym uwzględnieniem cukrzycy. • Budowanie potencjału resortów zdrowia w zakresie strategicznego przywództwa i angażowania interesariuszy ze wszystkich sektorów i społeczeństwa. Ustalenie krajowych celów i wskaźników umożliwiających rozliczenie realizowanych działań. Oszacowanie kosztów realizacji przyjętych krajowych polityk i planów działania dotyczących cukrzycy oraz zapewnienie ich finansowania i wdrożenia. • Wskazanie priorytetowych działań podejmowanych w celu zapobiegania nadwadze i otyłości, począwszy od narodzin i wczesnego dzieciństwa. Wdrożenie polityk i programów promujących karmienie piersią i spożywanie zdrowej żywności oraz zniechęcających do spożywania niezdrowej żywności, w tym napojów gazowanych zawierających cukier. Tworzenie środowisk społecznych i zabudowy przestrzennej wspierających aktywność fizyczną. W realizowanej w dowolnej skali promocji zdrowego sposobu żywienia i aktywności fizycznej najlepiej sprawdza się połączenie polityk fiskalnych, inicjatyw legislacyjnych i zmian wprowadzanych w zakresie środowiska oraz zwiększanie świadomości czynników ryzyka zdrowotnego. • Wzmocnienie działań podejmowanych przez systemy ochrony zdrowia w celu zapobiegania chorobom zakaźnym i ich zwalczania, w szczególności cukrzycy oraz zapewnienie właściwego leczenia i postępowania w cukrzycy w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Wdrożenie polityk i programów zapewniających równy dostęp do podstawowych technologii diagnozowania cukrzycy i leczenia. Udostępnienie wszystkim potrzebującym chorym niezbędnych, podstawowych i przystępnych cenowo leków, takich jak insulina ludzka. • Uzupełnienie luk istniejących w obecnie posiadanej wiedzy na temat cukrzycy. Szczególnie ważne jest przeprowadzenie oceny wyników realizowanych, innowacyjnych programów zmierzających do zmiany zachowań. • Wzmocnienie krajowego potencjału w zakresie gromadzenia, analizy i wykorzystywania reprezentatywnych danych dotyczących obciążenia chorobą oraz trendów cukrzycy i jej głównych czynników ryzyka. Opracowanie, prowadzenie i wzmacnianie rejestru cukrzycy, jeśli istnieją możliwości jego wdrożenia i trwałego funkcjonowania. Nie ma prostego rozwiązania problemu cukrzycy. Niemniej można wiele osiągnąć, podejmując skoordynowane i obejmujące wiele komponentów interwencje. Każdy może przyczynić się do zmniejszenia zasięgu i oddziaływania wszystkich postaci cukrzycy. Wszyscy - rządy, podmioty systemu opieki zdrowotnej, osoby chorujące na cukrzycę, społeczeństwo obywatelskie, producenci żywności oraz dostawcy leków i technologii są interesariuszami tego procesu. Wspólnie mogą wiele zdziałać i przyczynić się do zahamowania rosnącego rozpowszechnienia cukrzycy i poprawy jakości życia osób żyjących z tą chorobą.