Dobrze, że wprowadza się nowości takie jak e-recepta. Realizowane są od zeszłego roku, ale jeszcze długa droga do odpowiednio działającego systemu. Gdy w końcu uda się rozwiązać wszelkie problemy związane z elektronicznymi receptami, będzie można w pełni wykorzystać potencjał tego projektu. Magazynowanie informacji o lekach przepisywanych pacjentowi może mieć niezwykle duże znaczenie przy wykrywaniu interakcji między lekami. Pacjenci, szczególnie starsi nie zawsze informują lekarza o lekach przepisanych przez innych specjalistów. Dzięki obiegowi informacji mogliby uniknąć wielu komplikacji. Jest to ważne z ekonomicznego punku widzenia, ponieważ hospitalizacje powodowane nieodpowiednią farmakoterapią stanowią wciąż bardzo duży problem.

Ministerstwo Zdrowia przekonuje, że wprowadzenie obowiązku wystawiania e-recept zakończyło się sukcesem. Tymczasem mnożą się problemy, jakie mają z nimi pacjenci i farmaceuci. Z kolei niektórzy lekarze przygotowali się do obowiązku wystawiania e-recept kupując… specjalne pieczątki. Nikt tak dobrze nie zna słabych punktów systemu e-recepty jak pracownicy aptek. To do nich codziennie trafia kilkaset tysięcy tego typu dokumentów, które z różnym powodzeniem próbują zrealizować pacjenci. Nie zawsze jest to możliwe. Do tej pory głównym problemem był brak walidacji e-recept wystawianych na różnych aplikacjach gabinetowych. Efekt tego był taki, że po ich pobraniu do systemu aptecznego, często pojawiały się błędy. Nierozpoznany lek (błędy kod EAN), brak informacji o uprawnieniach dodatkowych, nieprawidłowa odpłatność, niespójność informacji z warstwie technicznej i graficznej e-recepty… Przez ostatnie miesiące Ministerstwo Zdrowia przygotowywało dla aptek przewodniki, informatory i komunikaty, które miały rozwiewać wątpliwości i wskazywać prawidłowy sposób realizacji błędnej e-recepty (czytaj również: Wyjaśnienie komunikatu Ministerstwa Zdrowia w sprawie nierefundowanych kodów EAN?). Pod koniec grudnia wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński zapowiedział uruchomienie „królowej walidacji”. Miała ona informować lekarza o błędach w wystawionej przez niego e-recepcie – jeszcze przed wysłaniem jej do systemu SIM. Problem w tym, że po uruchomieniu walidacji, liczba błędnych recept elektronicznych trafiających do aptek, wcale się nie zmniejszyła. Farmaceuci w mediach społecznościowych coraz częściej sygnalizują, że problemy z e-receptami mają też pacjenci. Szczególnie dla osób starszych problematyczne jest przestawienie się z recepty papierowej, na serię liczb dających dostęp do e-recepty. W rezultacie dochodzi do kuriozalnych sytuacji, gdy podczas wizyty u lekarza pacjent otrzymuje kilkadziesiąt kodów PIN, dających mu dostęp do e-recept na cały rok. Lekarze wystawiający takie e-recepty próbują tłumaczyć pacjentom zasady ich realizowania w aptekach – choć często sami ich nie rozumieją. A przyczyną tego są nieustannie zmieniające się przepisy. Kiedy 8 stycznia w życie wchodził obowiązek wystawiania e-recept, liczne media ogólnopolskie opisywały zasady ich realizowania. Niestety część z nich rozpowszechniało nieprawdziwe informacje dotyczące ich ważności. Standardowo e-recepta ważna jest 365 dni. Takie stwierdzenie było prawdziwe jeszcze 31 grudnia 2019 r. Problem w tym, że od 1 stycznia 2020 r. w życie weszła zmiana w rozporządzeniu w sprawie recept. Sprawiła ona, że każda wystawiona od tego momentu e-recepta ważna jest 30 dni. Aby recepta była 365 dni, lekarz musi to odpowiednio zaznaczyć w trakcie wystawiania takiego dokumentu. Tymczasem okazuje się, że nie wszystkie aplikacje gabinetowe posiadają taką możliwość. A nawet jeśli lekarz to zaznaczy w swoim programie, to systemy apteczne miewają problemy ze znalezieniem i odczytaniem takiej informacji. Oczywiście aktualne przepisy dają lekarzom możliwość wystawiania recept papierowych również w kilku sytuacjach wyjątkowych. Mowa tutaj o receptach na import docelowy, dla osób o nieustalonej tożsamości czy pro auctore i pro familie. W Prawie farmaceutycznym istnieje też zapis pozwalający wystawić receptę papierową w przypadku awarii systemu lub internetu.

Jestem zwolenniczką e-recept. Już na przestrzeni pewnego czasu da się zauważyć, że wprowadzenie nowych rozwiązań korzystnie wpływa na funkcjonowanie ochrony zdrowia w naszym kraju. Warto zaznaczyć, że w przypadku recept w formie papierowej często występowało ryzyko tego, że pacjenci będą mogli je zgubić. Od czasu do czasu zdarzały się takie sytuacje, co dla samego pacjenta jest dosyć sporym problemem, szczególnie w przypadku gdy mieszka on w znacznej odległości od lekarza i dostanie się do placówki medycznej wcale nie jest takie łatwe, a leki należy przecież wykupić możliwie jak najszybciej. Aktualnie pacjent może dostać taką receptę na telefon czy też pocztę elektroniczną. Elektroniczne recepty zostały wprowadzane stopniowo co pozwalało lekarzom na zaznajomienie się w jaki sposób należy to zrobić.

E-recepta, czyli recepta elektroniczna, to cyfrowa wersja dotychczasowej recepty „papierowej”, czyli druku o wpisanej ręcznie lub wydrukowanej treści. Szerzej, pod pojęciem „e-recepty” kryje się cały centralny (wspólny dla całego kraju) system informatyczny umożliwiający gromadzenie i przesyłanie danych o przepisanych pacjentowi lekach, tak aby możliwe było zrealizowanie cyfrowej wersji recepty w dowolnej aptece w kraju. Aktualnie, obowiązującą postacią recept jest recepta elektroniczna, jednak ustawodawca przewidział kilka sytuacji, kiedy lekarz w dalszym ciągu może wystawić receptę w postaci papierowej. Do wystawienia e-recepty uprawnieni są, dokładnie tak samo jak w przypadku recepty papierowej, lekarze, lekarze dentyści, pielęgniarki, położne oraz felczerzy i starsi felczerzy. Obecnie, wszyscy wykonujący działalność leczniczą, czyli zarówno placówki ochrony zdrowia, jak i lekarze prowadzący indywidualną praktykę lekarską, powinni być zarejestrowani w systemie informatycznym umożliwiającym ich wystawianie. E-recepty można zrealizować w każdej aptece i każdym punkcie aptecznym na terenie naszego kraju. Dokumentem, który wystawia lekarz lub inny uprawniony pracownik medyczny, jest dokument elektroniczny, widoczny na ekranie komputera w oprogramowaniu do obsługi gabinetu lekarskiego. Ten dokument nie jest drukowany, ale jest udostępniany poprzez system informatyczny aptece, do której uda się pacjent w celu zakupu leków. Pacjent, na zakończenie wizyty, może otrzymać informację o wystawionej e-recepcie w postaci wydruku lub w postaci pliku .pdf wysłanego na swój adres e-mailowy. Taka informacja o wystawionej e-recepcie zawiera dane, jakie dotąd można było zobaczyć na recepcie papierowej, np. dotyczące przepisanych leków (nazwa, ilość, dawkowanie, skład leku recepturowego, sposób dawkowania), datę wystawienia czy dane lekarza wystawiającego receptę, a także – czego nie ma na receptach papierowych – może zawierać informację o wskazanym terminie kontroli lekarskiej. Co ważne, zawiera również specjalny kod, który w aptece umożliwi zidentyfikowanie e-recepty w systemie i wydanie leku. Sama informacja dla pacjenta nie jest receptą i dlatego nie wymaga żadnych pieczątek lub podpisu osoby, która wystawia recepty.

W systemie wystawiono już ponad 12,32 miliarda elektronicznych recept. Za ich wystawienie odpowiada już między innymi 10 tysięcy pielęgniarek. W naszym kraju najwięcej e-recept wystawianych jest na leki na nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca oraz choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, wysoki poziom cholesterolu, czy preparaty stosowane w leczeniu cukrzycy.Pod koniec lipca Polska otrzymała zgodę na dołączenie do unijnego systemu e-recepty transgranicznej. Pozwoli to zagranicznym pacjentom zrealizowanie e-recepty w polskiej aptece, a polskim za granicą. E-recepta transgraniczna to określenie recepty w formie elektronicznej, którą można zrealizować w innym państwie członkowskim, niż została wystawiona. Będzie ona realizowana za pełną odpłatnością i może być wystawiona na produkty lecznicze gotowe, z kategorii dostępności Rp lub OTC, leki refundowane oraz nierefundowane. Nie ma możliwości wystawienia e-recepty transgranicznej na leki psychotropowe, odurzające, recepturowe, produkty lecznicze z kategorii dostępności Rpz (wydawane z przepisu lekarza do zastrzeżonego stosowania) oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne. Niestety, jak na razie realizacja e-recepty jest możliwa tylko w jednym kraju unijnym- Finlandii. Eksperci mają nadzieję, że sytuacja zmieni się już niedługo, a pacjenci będą mogli zrealizować e-receptę także w innych krajach członkowskich. Aktualnie recepty transgraniczne realizowane są w formie papierowej od wielu lat. Jednak wydanie leku na podstawie takiego dokumentu opiera się na zaufaniu do pacjenta. Wynika to z tego, że farmaceuci nie mają do wglądu wzorów recept wystawianych przez poszczególne kraje EU. Dla pacjentów cenną informacją jest to, że e-recepta transgraniczna może być wystawiona również na leki refundowane, przy czym zwrot kosztów refundacji jest wykonywany w kraju pacjenta. Konieczne jest zawnioskowanie przez pacjenta o zwrot. W przypadku obywatela naszego kraju, wymagane jest złożenie stosownego wniosku do Narodowego Funduszu Zdrowia. Jeżeli chodzi o obywateli z Ukrainy zgodnie z przepisami apteki na terenie Polski mają obowiązek realizacji recept wystawionych poza granicami Unii Europejskiej, ale pod pewnymi warunkami. W przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta istnieje także możliwość wydania leku bez recepty od lekarza. Również w sytuacji zagrożenia zdrowia pacjenta farmaceuta może wydać osobie z Ukrainy również lek bez recepty, o czym poinformował Główny Inspektor Farmaceutyczny. Farmaceuta z apteki lub punktu aptecznego może wówczas wystawić receptę na produkty lecznicze.Warto wspomnieć o e-stetoskopie. To urządzenie, które resort zdrowia zaczął wykorzystywać podczas COVID-19. Teraz kończy nabór do pilotażu, aby docelowo wpisać je na stałe na listę standardowych rozwiązań u lekarza rodzinnego. Urządzenie chory przykłada sobie do klatki piersiowej w okolicy płuc, a wyniki – przez aplikację ściągnięta na smartfona – trafiają na platformę, do której ma dostęp lekarz prowadzący. Jak wyjaśnia resort zdrowia, wystarczy, że w czasie teleporady lekarz powie pacjentowi, gdzie dokładnie ma przyłożyć słuchawkę stetoskopu, a urządzenie precyzyjnie przeanalizuje dźwięki z jego klatki piersiowej. Odsłuch z badania płuc chorego jest wysyłany do lekarza. Wprowadzenie e-recepty 2.0 może poprawić skuteczność terapii ponieważ niektóre leki, np. rozszerzające oskrzela, są nadużywane przez chorych na astmę, co prowadzi do powikłań. Tylko 10 procent osób z przewlekłą chorobą kontynuuje terapię po roku od rozpoczęcia leczenia, a 30 procent nie kontroluje w odpowiedni sposób swojego schorzenia. Zaledwie jedna piąta chorych na astmę ma pisemny plan leczenia. Nie bez winy są też lekarze, którzy przepisują chorym niewłaściwe leki. Chodzi głównie o krótko działające leki rozszerzające oskrzela, wpływające jedynie na symptomy choroby. To z kolei doprowadza do zaostrzenia astmy wymagającej stosowania sterydów doustnych. E-recepta o poszerzonej funkcjonalności wobec tej już stosowanej może ograniczyć stosowanie krótko działających leków rozszerzających oskrzela. Ta dodatkowa możliwość polega na dodaniu do systemu alertów, które w trakcie wizyty poinformują lekarza o ryzyku nadużywania przez pacjenta określonych grup leków. Teleporady w czasie ograniczonej dostępności do przychodni poz zyskały na popularności. Dla wielu ludzi okazały się świetnym rozwiązaniem, ułatwiającym kontakt z lekarzem. Wizyty ,,na odległość” pozwoliły na odbycie konsultacji bez wychodzenia z domu. Dały możliwość uzyskania porady od dowolnego specjalisty w kraju bez przemierzania wielu kilometrów. Okazuje się, że stały się one narzędziem nie tylko dla lekarzy, ale także fizjoterapeutów czy dietetyków. Pandemia w znacznym stopniu przyczyniła się do pokonania barier utrudniających rozwój telemedycyny w naszym kraju. Po pewnym czasie okazało się, że narzędzia telemedyczne można stosować skutecznie i naprawdę bardzo szeroko z korzyścią systemu ochrony zdrowia. Ministerstwo Zdrowia i Narodowy Funduszu Zdrowia mają jednak jeszcze wiele do zrobienia w kwestii wdrażania, stosowania i finansowania nowych technologii medycznych mimo wprowadzania telemedycyny do systemu prawnego, a także wpisania jej przez MZ i NFZ na listę priorytetów i celów strategicznych. Przykładowo brytyjski NHS, czyli odpowiednik polskiego NFZ, posiada specjalną komórkę zajmującą się nowymi technologiami w ochronie zdrowia, tym, m.in. rozwiązaniami z obszaru telemedycyny, ich testowaniem, oceną i wdrażaniem. Jeśli eksperci tej instytucji uznają daną technologię za ważną, korzystną dla pacjentów i systemu, jest ona wprowadzana do systemu. Przy Ministerstwie Zdrowia działa zespół do spraw innowacji, w którym współpracują przedstawiciele MZ, NFZ, AOTMiT oraz lekarze, a jego zadaniem jest obserwowanie nowoczesnych technologii medycznych m.in. w kardiologii i wydaje rekomendacje co do ewentualnych dalszych analiz tych technologii i rozważenia wprowadzenia ich do koszyka świadczeń gwarantowanych. Niektóre z nich, te najbardziej zaawansowane, mają wejść do pilotażu. Kardiolodzy oczekują nowych rozwiązań telemedycznych, bo mogą one bardzo pomocne w przypadku pacjentów z niewydolnością serca. Analiza tych informacji pozwala w krótkim czasie przewidzieć ryzyko hospitalizacji pacjenta nawet z dwutygodniowym wyprzedzeniem. Wtedy natychmiastowe wdrożenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego i odpowiednich procedur w oparciu o ambulatoryjną opiekę w podstawowej opiece zdrowotnej czy ambulatoryjną opiekę specjalistyczną pozwala na uchronienie tych chorych przed hospitalizacją. Telemedyczny system, służący do przeprowadzania zdalnego badania KTG dla kobiet w ciąży, stworzony przez polski start-up medyczny trafi do sprzedaży na terenie Europy. Jest to możliwe dzięki kontraktowi zawartemu z holenderskim dystrybutorem o międzynarodowym zasięgu. System przeprowadza badanie akcji serca płodu, tętna matki, a także zapisu czynności skurczowych mięśnia macicy. Zebrane przez urządzenie dane przekazywane są bezprzewodowo do Centrum Opisu obsługiwanego przez wykwalifikowany personel medyczny. Aparat ten będzie dostępny w krajach Beneluksu, w Wielkiej Brytanii, Francji, Finlandii i Szwecji, a także w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Liechtensteinie, Hiszpanii, Danii i Norwegii. Zespół planuje rozszerzyć urządzenia o funkcję glukometru i możliwość badania ciśnienia krwi, a także wprowadzenie bezprzewodowych sond, które zwiększą komfort badania. Pracownicy ochrony zdrowia od lat zmaga się z problemem rozbudowanej biurokracji. Lekarze skarżą się na konieczność wypełniania dużej ilości dokumentów, zamiast poświęcać większej ilości czasu pacjentom. Cyfryzacja prac administracyjnych związanych z obsługą chorych jest ważnym krokiem, dzięki któremu oszczędza się czas oraz klimat. Jednak warunkiem jej funkcjonowania jest właściwe opanowanie technologii. Innym ważnym krokiem, po cyfryzacji dokumentów medycznych, jest automatyzacja, która powinna w pewnym sensie odciążyć personel medyczny z wykonywania schematycznych zadań na rzecz poświęcania większej ilości czasu pacjentowi.