Aktualnie coraz więcej osób wymaga operacji, podczas których wykorzystuje się endoprotezy stawu kolanowego lub biodrowego. Z pewnością w dużym stopniu związane jest to z tym, że polskie społeczeństwo starzeje się i sporą jego część stanowią seniorzy, którzy dzięki postępowi medycyny żyją coraz dłużej. Sprawy układ ruchu jest niezmiernie ważny dla starszych osób, zwłaszcza tych, które żyją same. Pozwala im to na pewnego rodzaju niezależność, a dla bardzo wielu z nich jest to bardzo ważny aspekt, który daje im dużą satysfakcję i zadowolenie z siebie.

Wydaje mi się, że bardzo ważne jest aby od razu po przeprowadzonej operacji pacjencji mogli liczyć na możliwie najszybszy dostęp do zabiegów rehabilitacyjnych pod okiem specjalistów- zarówno lekarzy jak i fizjoterapeutów. Dzięki temu możliwi będzie szybszy powrót do zdrowia i sprawności. Bardzo dobrze aby w czasie rehabilitacji pacjenci dostawali informacje odnośnie tego w jaki sposób należy ćwiczyć w domu, ponieważ nie można zapominać o tym, że taka norma dbania o swoją kondycję jest bardzo ważnym etapem całego leczenia. Istotne jest aby zwiększyć dostęp do tego rodzaju świadczeń w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.

Endoproteza stawu biodrowego uważana jest za jedno z największych osiągnięć medycyny ubiegłego stulecia. Zwyrodnienie stawu biodrowego jest schorzeniem dotykającym nie tylko osób starszych, charakterystyczne objawy choroby mogą dokuczać osobom tuż po 45. roku życia. Ból biodra, zaburzenia chodu, sztywność i ograniczenia w zakresie ruchu, a także przeskakiwanie w biodrze, z tym najczęściej borykają się pacjenci. Zbyt późne rozpoznanie i niewłaściwe leczenie powoduje znaczne nasilenie się objawów prowadząc do endoprotezoplastyki stawu biodrowego. Wszczepienie protezy stawu biodrowego to zabieg chirurgiczny polegający na zastąpieniu chorej tkanki chrzęstnej i kości biodra sztuczną protezą. Staw biodrowy tworzą głowa kości udowej oraz panewka stawu biodrowego kości miednicznej. Zastępowane są one przez protezę – głowa kości udowej metalową lub ceramiczną „kulką”, a panewka elementem w kształcie gniazda wykonanego z stopów metali austenicznych z insertami polietylenowymi, ceramicznymi lub metalowymi. Endoproteza stawu biodrowego jest jednym z największych wynalazków medycyny współczesnej, gdyż umożliwia pełen powrót do zdrowia i sprawności fizycznej.

Jest jedną z najszybciej rozwijających się dziedzin medycyny – dziś w ortopedii wykorzystuje się technologie takie jak drukowanie 3D i okulary do mieszanej rzeczywistości. W ostatnich latach dokonał się istotny postęp w ortopedii. Zarówno, jeśli chodzi o technologię wykonywania implantów, jak i szkolenia lekarzy czy rehabilitację po operacjach. W związku z tym zmieniły się kryteria kwalifikacyjne do zabiegów endoprotezoplastyki. Kiedyś długo zwlekano z kwalifikacją. Zwykle aż do czasu, gdy wystąpiły typowo kliniczne cechy wskazujące, że pacjent musi być operowany. Dziś nie czekamy do ostatniej chwili. Gdy pojawia się ból, który uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, i mamy do czynienia ze znaczną dysfunkcją stawu – natychmiast kierujemy pacjenta do zabiegu. Nawiasem mówiąc, endoprotezoplastyka stawu biodrowego została zaliczona przez WHO do trzech najistotniejszych operacji na świecie. W trójce znalazły się też bypass i przeszczep nerki. Zabiegi te łączy fakt, że okazały się przełomem w medycynie oraz umożliwiają człowiekowi powrót do sprawności sprzed wystąpienia schorzenia. Pamiętajmy, że nasze społeczeństwo się starzeje, w naturalny sposób przybywa więc pacjentów, którzy wymagają endoprotezoplastyki. Jednocześnie seniorzy chcą być aktywni i sami poszukują informacji o endoprotezach. Po operacji wracają do aktywności, a dla swoich rówieśników są przykładem, że zabieg przynosi efekty. Do wzrostu liczby zabiegów przyczyniło się również zniesienie limitów na endoprotezoplastykę stawu kolanowego i biodrowego przez NFZ. To był rok 2017. Od tego czasu mogliśmy przeprowadzać znacznie więcej takich operacji. Operowaliśmy nie tylko rano, ale również popołudniami i w soboty. W ten sposób udało się nam znacznie zmniejszyć kolejki pacjentów czekających na zabieg. Lata 2018–2019 to była złota passa ortopedii, jeśli chodzi o zabiegi endoprotezoplastyki. Kto najczęściej potrzebuje zabiegów endoprotezoplastyki? Przeważnie leczymy w ten sposób osoby starsze z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi w stawach. Ale nie tylko. Mamy też pacjentów w średnim wieku, którzy np. cierpieli w dzieciństwie na chorobę Perthesa albo mają wrodzoną dysplazję stawu biodrowego. Trafia też do nas sporo osób z martwicą jałową głowy kości udowej. Są oni kierowani z trzech klinik zajmujących się transplantacjami i działających na terenie naszego szpitala. Martwica jałowa głowy kości udowej jest powikłaniem po leczeniu immunosupresyjnym stosowanym po przeszczepieniu. Przyszłość to personalizacja medycyny oraz współpraca lekarzy z inżynierami. W przypadku ortopedii chodzi nie tylko o drukowanie 3D i implanty przygotowywane indywidualnie, ale o cały plan operacji. Jeśli wyślę dokumentację pacjenta, w tym tomografię komputerową jego stawów, inżynier z firmy zajmującej się produkcją implantów custom made jest w stanie przygotować indywidualny plan na operację. Może mi podać dokładny rozmiar panewki, którą trzeba zastosować, wszystkie kąty, pod jakimi implant musi być umieszczony, może też pokazać, w jaki sposób odtworzyć środek rotacji i jaki jest odpowiedni rozmiar trzpienia. Dzięki temu implant jest osadzony najdokładniej, jak tylko można, i eliminujemy ryzyko powikłań. Kolejnym bardzo istotnym kierunkiem w ortopedii jest wprowadzenie robotyki. Oczywiście robot nie zastąpi operatora, będzie jednak jego asystentem. Taki asystent ma w pamięci całą diagnostykę obrazową pacjenta i pomaga w doborze implantu oraz w jego perfekcyjnym ustawieniu. Chroni nas operatorów przed popełnieniem najdrobniejszego błędu w trakcie zakładania endoprotezy. Dziś w Polsce zabiegi z wykorzystaniem robota nie są popularne, ponieważ takie urządzenie to koszt 3–4 mln zł. Jednocześnie procedura z wykorzystaniem robota nie jest refundowana przez NFZ. Ale mam nadzieję, że z czasem to się zmieni.

Wbrew pozorom zwyrodnienie stawu biodrowego nie jest schorzeniem, które dotyka wyłącznie osoby starsze albowiem pierwsze objawy tej choroby mogą być odczuwane nawet u osób po 45. roku życia, a czasem jeszcze wcześniej. Jeżeli choroba nie jest właściwie leczona to wraz z upływem czasu dolegliwości jej towarzyszące nasilają się i powodują u pacjentów ból, który umiejscawia się głównie w pachwinie, biodrze i pośladku, pojawiają się zaburzenia chodu w postaci utykania i kołysania się na jedną stronę podczas chodzenia, jak również sztywność i ograniczenia w zakresie ruchu, które są najbardziej uciążliwe rano. Dodatkowo pacjenci zgłaszają się do lekarza z takimi objawami jak przeskakiwanie i trzaskanie w biodrze , jak również uskarżają się na osłabienie siły mięśni uda i pośladka po stronie zwyrodnienia. Wszystkie te dolegliwości wynikają z osłabienia możliwości regeneracyjnych chrząstki stawowej, która na wskutek oddziaływania różnych czynników ulega ścieńczeniu i traci swoją elastyczność oraz przede wszystkim przestaje pełnić rolę amortyzatora. W wyniku tego dochodzi do ocierania powierzchni głowy i panewki stawu biodrowego oraz wytworzenia się wtórnego stanu zapalnego w stawie oraz wokół niego , prowadząc do ograniczenia ruchomości. Zwyrodnienie stawów biodrowych może mieć zarówno charakter pierwotny ,gdzie za chorobę odpowiadają głównie procesy naturalnego zużycia, jak i wtórny. Wśród przyczyn wtórnych, które są odpowiedzialne za narastanie zmian zwyrodnieniowych wymienia się m.in. wrodzone wady stawu biodrowego (dysplazaje), zapalenie stawu biodrowego wywołane przez np. reumatoidalne zapalenie stawów czy dnę moczanową, ostre urazy stawu biodrowego takie jak złamania i zwichnięcia prowadzące do zaburzenia warunków anatomicznych biodra. Dodatkowo znaczenie mają również przeciążenia, które występują na skutek charakteru wykonywanej pracy czy też nadwagi lub otyłości pacjenta. Do postawienia diagnozy w większości przypadków wystarczają szczegółowy wywiad lekarski połączony z badaniem oraz zdjęcie rentgenowskie, na podstawie, którego oceniane są objawy zwyrodnienia takie jak m.in. zagęszczenie tkanki kostnej, wyrośla kostne (osteofity) na brzegach panewki czy zwężenie szpary stawowej wskutek utraty grubości chrząstki. W niektórych przypadkach lekarz ortopeda zleca również wykonanie rezonansu magnetycznego biodra, które pozwala mu szczegółowo ocenić ewentualne uszkodzenia obrąbka oraz chrząstki stawu biodrowego. Wskazaniem do wykonania endoprotezoplastyki stawu biodrowego jest krytyczne i nieodwracalne uszkodzenie stawu, które powoduje dolegliwości bólowe o charakterze stałym i spoczynkowym , znaczenie ograniczające zakres ruchomości . Dolegliwości te nie reagują na leczenie innymi metodami terapeutycznymi. Zabieg endoprotezoplastyki jest w tych przypadkach jedynym efektywnym rozwiązaniem . Dodatkowymi wskazaniami do zabiegu są choroby reumatoidalne, następstwa złamań w okolicy stawu biodrowego, złamania szyjki kości udowej, wczesne postaci martwicy jałowej kości jak również choroby nowotworowe. Endoproteza to inaczej sztuczny staw, który w postaci implantu zastępuje nasz naturalny. Zabieg endoprotezoplastyki polega więc na usunięciu zdegradowanych i zużytych elementów stawu biodrowego i zastąpieniu ich sztucznymi częściami. Endoprotezy zbudowane są z metali obojętnych dla organizmu pacjenta takich jak tytan, które minimalizują ryzyko odrzucenia implantu. Endoproteza składa się z trzpienia, który wprowadzany jest do kanału szpikowego kości udowej i to na nim osadzona jest kulista głowa, która umożliwia wykonywanie ruchów. Dodatkowo w skład endoprotezy wchodzi komponent panewkowy w postaci wydrążonej półkuli, który implantowana jest w miejsce naturalnej, kostnej chorej panewki stawu biodrowego i to pomiędzy nią a głową dochodzi do ruchu. Czas operacji wszczepienia endoprotezy biodra uzależniony jest od stopnia deformacji stawu biodrowego i trwa od 1 do 2 godzin. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub zewnątrzoponowym, podczas którego wyłącza się czucie w nogach. Po wykonaniu dojścia operacyjnego ortopeda uwidacznia zmienione chorobowo miejsce i przechodzi do resekcji głowy i szyjki kości udowej, dzięki której powstaje miejsce na sztuczny element stawu. W kolejnym etapie operacji przygotowywana jest loża kostna dla endoprotezy stawu biodrowego i dokonuje się zamocowania endoprotezy. Na początku implantacji wszczepia się sztuczną panewkę do kości biodrowej, a następnie do kanału kości udowej wprowadza się trzpień endoprotezy. Etapem, który kończy zabieg jest rekonstrukcja tkanek miękkich, założenie warstwowego szwu rany operacyjnej, jałowego opatrunku oraz drenów w okolicę rany. Prawidłowo przeprowadzony zabieg implantacji endoprotezy stawu biodrowego jest operacją rutynową, o udokumentowanych dobrych wynikach. Jak w przypadku każdej procedury chirurgicznej, może dojść do powikłań pooperacyjnych wśród, których najczęściej wymienia się mechaniczne obluzowania implantów, infekcje w obrębie skóry i tkanek w pobliżu protezy, wystąpienie zakrzepicy żylnej, zmianę długości kończyny, czy zesztywnienie stawu. Z uwagi na fakt, że współczesne protezy wykonywane są z dobrych jakościowo, długotrwałych materiałów to prawidłowo wszczepiona endoproteza może służyć pacjentowi tak naprawdę przez dziesiątki lat. Należy jednak podkreślić, że endoproteza stawu biodrowego jest sztucznym elementem w naszym ciele, który może po prostu ulec zużyciu w postaci obluzowania, przemieszczenia się, wypadnięcia ze stawu czy pęknięcia. Choć do sytuacji takich dochodzi naprawdę rzadko to jest dobra informacja dla pacjentów albowiem praktycznie każdą nieprawidłowo funkcjonującą endoprotezę można wymienić podczas tzw. rewizyjnej wymiany endoprotezy stawu biodrowego. Hospitalizacja po zabiegu wynosi ok. 5 – 6 dni. W przypadku każdego pacjenta przez 3-4 dni po zabiegu stosowana jest osłona antybiotykowa jak również profilaktyka przeciwzakrzepowa, którą stosuje się do 30 doby pooperacyjnej. Już na następny dzień od zabiegu pacjent jest pionizowany jak również uczy się chodzić o kulach i umiejętnie obciążać operowaną stronę ciała. Standardowo, następnego dnia po zabiegu , możliwe jest rozpoczęcie chodzenia ze stopniowym obciążaniem operowanej kończyny. Powrót do normalnej sprawności trwa około 3 miesiące. W tym czasie zalecana jest rehabilitacja, a następnie stopniowe wdrażanie aktywności ruchowej takiej jak spacery, jazda na rowerze lub pływanie. Zabiegi implantacji protezy stawu biodrowego to tak naprawdę operacja ratująca uszkodzą ale bardzo istotną część naszego układu kostnego, która pozwala pacjentom na odzyskanie poprawnej jakości życia, likwidację dolegliwości bólowych jak również powrót do codziennych aktywności życiowych i zawodowych.