Jeszcze przed pandemią sporo mówiło się o rozwiązaniu problemu niedostatecznej opieki prychiatrycznej nad dziećmi. Niestety obecna sytuacja sprawia, że tak ważną sprawę wciąż odkłada się na dalszy plan. W dzisiejszych czasach wiemy o wiele więcej na temat depresji i innych zaburzeń psychicznych, a mimo to wciąż nie robimy wystarczająco dużo, aby ustrzec przed nimi młode pokolenie.

To prawda, psychiatria dziecięca powinna funkcjonować na o wiele lepszym poziomie. Niestety wciąż brakuje pieniędzy i personelu. Myślę, że przy odpowiednich środkach moglibyśmy zapobiec rozwojowi poważnych chorób, a nawet samobójstwom wśród młodzieży. Młodzi ludzie nie zawsze wiedzą gdzie szukać pomocy zwłaszcza, gdy w rodzinie nie porusza się takich tematów.

Sytuacja w polskiej psychiatrii dzieci i młodzieży wymaga licznych zmian. Jakiś czas temu Naczelna Izba Kontroli wykazała, że w pięciu województwach nie funkcjonują dzienne oddziały psychiatryczne. Niestety zdarzają się sytuacje, że najmłodsi z konieczności trafiają na oddziały, na których przebywają dorośli. Według danych 9 procent dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia wymaga leczenia psychiatrycznego i psychologicznego. Według oczekiwanego modelu pomocy dziecku najpierw należałoby udzielić w przyjaznym dla niego środowisku. Takim miejscem jest chociażby szkoła, dom czy poradnia psychologiczno-pedagogiczna. Jeżeli chodzi o braki kadrowe to według analiz brakuje 300 lekarzy zajmujących się psychiatrią dzieci i młodzieży. Najbardziej niepokojące jest to, że problem ten w przyszłości może ulec pogłębieniu. Kolejnym problemem jest to, że istnieje nierównomierne rozmieszczenie tych specjalistów na terenie kraju.

Z pewnością okres pandemii, nie wpłynie pozytywnie na zdrowie psychiczne dzieci oraz młodzieży. Wielu ekspertów mówi o tym, że szczególnie w tym okresie życia bardzo ważne jest aby młodzi ludzie mieli kontakt z rówieśnikami. W czasie największych obostrzeń było to niemożliwie ponieważ szkoły były zamknięte, a osoby niepełnoletnie nie miały możliwości samemu się poruszać. Oczywiście takie działania były koniecznością ponieważ pandemia koronawirusa była w tym momencie jeszcze czymś nowym. Aktualnie wiemy o nim coraz więcej i możemy podejmować nieco inne kroki. W wielu szkołach prawdopodobnie będzie odbywało się nauczanie zdalne, a w przypadku potwierdzonego przypadku zamykana będzie nie cała szkoła, tylko klasa co uważam za dobry pomysł. Wiele dzieci miało problem z opanowaniem materiału bez możliwości kontaktu z nauczycielem tak jak miało to miejsce w szkole. Taka sytuacja również mogła przyczynić się do pogorszenia nastroju, który może prowadzić do rozwoju zaburzeń psychicznych.

Wyniki badań są zatrważające. Nawet przed pandemią 20 procent dzieci było narażonych na problemy ze zdrowiem psychicznym, miało niską samoocenę i nie wierzyło we własne siły. Co piąte dziecko już ma zaburzenia psychiczne. W dużej mierze wynikają z presji rodziców, nauczycieli na osiąganie sukcesów. Co piąte dziecko już ma zaburzenia psychiczne. W dużej mierze wynikają z presji rodziców, nauczycieli na osiąganie sukcesów. Psychiatria dziecięca w Polsce jest w poważnym kryzysie: brakuje lekarzy, a liczba małoletnich pacjentów wymagających pomocy znacznie przekracza liczbę łóżek w oddziałach psychiatrycznych. Tak jak pacjentów chorych psychicznie wykluczamy ze społeczeństwa, tak psychiatrię dziecięcą wykluczyliśmy z systemu ochrony zdrowia. Myślę, że na obecną sytuację złożyło się wiele czynników. Po pierwsze niedofinansowanie świadczeń sprawia, że nie tylko nowe placówki nie powstają, ale oddziały całodobowe są zamykane. Po drugie mamy niedobór kadr - brakuje około przynajmniej trzystu psychiatrów dziecięcych. Wreszcie możemy mówić o stygmatyzacji psychiatrii. Mimo, że jest lepiej niż kilkanaście lat temu, to choroby psychiczne nadal pozostają tematem tabu. Niestety, tak jak do niedawna rak oznaczał dla pacjenta wyrok także w sensie społecznym, dzisiaj to choroby psychiczne skazują na ostracyzm. Trudno nam przyjąć do wiadomości, że nasze dziecko może wymagać pomocy psychiatrycznej? Niestety, pacjenci decydują różnie. Niektórzy utrzymują własną chorobę w tajemnicy przed wszystkimi, poza rodzicami. Nawet dziadkowie są przekonani, że wnuk lub wnuczka przebywa w sanatorium, a nie w szpitalu. Inni swobodnie rozmawiają z przyjaciółmi i wydaje mi się, że spotykają się ze wsparciem ze strony rówieśników. Jeśli chodzi o dorosłych to rzeczywiście są bardziej zachowawczy i wielu reaguje lękiem na myśl, że ich dziecko może potrzebować pomocy. Być może dlatego, że w świadomości społecznej i kulturze masowej, człowiek z zaburzeniami psychicznymi utożsamiany jest z osobą ciężko chorą, nieprzewidywalną, i niezdolną do bycia członkiem społeczeństwa. Chciałabym powiedzieć coś innego: mnóstwo dzieci potrzebuje pomocy, co nie znaczy, że są ciężko chore. Tak jak nikogo nie oburza wizyta u dentysty, tak naturalne powinno być dbanie o zdrowie psychiczne. Myślę, że wielu z nas ulega skrótom myślowym. Jeśli z dzieckiem dzieje się coś niedobrego: ma dziury na kolanach, brudne włosy czy problemy w nauce, to odruchowo o zaniedbanie podejrzewamy rodziców. Wśród nich na pewno znajdziemy osoby, które z różnych powodów nie pełnią funkcji rodzicielskiej prawidłowo i w tym sensie mogą obawiać się kontaktów z system opieki zdrowotnej czy społecznej. Większość rodziców jednak, robi to co może dla swoich dzieci. Nie musimy od razu biec do psychiatry, możemy wykorzystać inne możliwości. W pierwszej kolejności warto skorzystać z pomocy psychologicznej. Nawet, jeśli dziecko wymaga konsultacji psychiatrycznej to w większości przypadków leczenie zaczynamy od interwencji psychologicznych, a leki są co do zasady kolejną opcją. Tak więc nie każda wizyta u psychiatry kończy się otrzymaniem recepty czy skierowaniem do szpitala. Jest mnóstwo innych możliwości odpowiednich dla dzieci, które nie są bardzo chore i których jest większość wśród potrzebujących pomocy.

Czasami zdarzają się dni, gdy każdy z nie jest w formie – odczuwamy smutek, a nawet zmęczenie. Jeśli taki stan zdarza się sporadycznie, to nie ma powodu do niepokoju. W przeciwnym razie wymaga to a konsultacji ze specjalistą. Do niedawna naukowcy zajmowali się głównie depresją u ludzi dorosłych. Okazało się,że problem ten coraz częściej dotyczy dzieci i młodzieży. Obecnie, zaburzenie o wczesnym początku ma wysoki wskaźnik rozpowszechnienia i jest jednym z poważniejszych problemów psychicznych u najmłodszych i młodzieży. Depresję zaliczamy do zaburzeń nastroju (afektywnych). Jest to grupa zaburzeń psychicznych, charakteryzująca się występowaniem w ciągu życia ekstremalnych wahań nastroju pod postacią epizodów depresji, manii lub hipomanii. W aktualnie obowiązującej klasyfikacji ICD-10 istnieje podział na zaburzenia nastroju jednobiegunowe oraz dwubiegunowe. W każdym z nich, jednym z elementów jest depresja. Gdy mówimy „mam depresję”, zwykle chodzi nam o to, że jesteśmy po prostu smutni, przygnębieni. Natomiast z medycznego punktu widzenia jest to zespół objawów obejmujących sferę emocjonalną, zachowanie i funkcjonowanie poznawcze. Mogą jej również towarzyszyć objawy somatyczne. Przyczyn depresji może być wiele. Zazwyczaj wymienia się czynniki genetyczne, rodzinne, osobowe, stres. Według naukowców występowanie depresji u rodziców aż trzykrotnie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia tego zaburzenia u ich dzieci. Badania pokazują, że u 20 do 50 proc. chorych na depresję rodzice cierpieli na to schorzenie bądź inne zaburzenia psychiczne. Dowody na genetyczny czynnik etiologiczny występowania depresji są dość silne. Należy jednak zaznaczyć, iż same geny nie są jedyną przyczyną, która warunkuje pojawienie się depresji. Musi zaistnieć odpowiedni bodziec: środowisko w którym pacjent przebywa, stresory. Dopiero takie oddziaływanie może prowadzić do zaburzenia. Środowisko rodzinne ma istotne znaczenie w pojawieniu się depresji. Czynnikami sprzyjającymi mogą być konflikty w rodzinie, śmierć bliskiej osoby, przemoc, zaniedbania czy uzależnienia rodziców. Ważnym czynnikiem jest też jakość więzi między rodzicami a dzieckiem. Brak wrażliwości pomiędzy bliskimi, niedostateczne wsparcie czy nieprawidłowe postawy rodzicielskie mogą sprzyjać zaburzeniu. Wśród czynników psychologicznych, z kolei wymienia się wysoki poziom lęku u dzieci czy niską samoocenę. Dzieci, które są zbyt krytyczne wobec siebie, mają tendencje do perfekcjonizmu czy niskie umiejętności społeczne, są bardziej narażone na rozwój depresji. Stres, jakiego doświadczyło dziecko również może prowadzić do depresji. Przyczyny napięcia mogą być różne, m.in. zawody miłosne, zerwane przyjaźnie, problemy w szkole, kłopoty ze zdrowiem. Wśród czynników wpływających na wystąpienie depresji u dzieci i młodzieży wymienia się genetyczną podatność, czyli epizody zaburzeń nastroju w rodzinie, zachowania rodziców lub innych dorosłych, które są zdominowane przez żądzę supremacji (przewagi nad kimś) i rywalizacji, wczesne doświadczenie straty – może dotyczyć zdrowia, rozstania rodziców, osierocenia, problemy w kontaktach z rodzicami, którzy stosują kary, bywają krytyczni, mają autorytarny stosunek rodzicielski, uzależnienia rodziców, indywidualne cechy osobowości – tłumienie emocji, niska samoocena, szkołę z obsesją na punkcie sukcesów w nauce, z obciążeniami dodatkowymi zajęciami oraz lękiem przed porażką, przed wyobcowaniem. Objawy opisywanego zaburzenia u dzieci mogą różnić się od tych występujących u osób dorosłych. Należy przy tym zaznaczyć, że jak wśród osób dorosłych, tak i u dzieci objawy depresji mogą się nieco różnić, u poszczególnych osób. Przez długi czas, uważano, że dzieciom czy młodzieży nie grożą poważne zaburzenia nastroju.