Od zawsze rak płuc był kojarzony z paleniem papierosów. Coraz więcej mówi się jednak o tym, że nowotwór ten ma ogromny związek z zanieczyszczeniami powietrza, które codziennie trafiają do naszego układu oddechowego. W obecnym sezonie grzewczym ilość szkodliwych związków w atmosferze może być zdecydowanie większa, co z pewnością wpłynie na nasz stan zdrowia. Dobrym nawykiem, który wyrobiliśmy sobie w pandemii jest noszenie maseczek, które z pewnością są w stanie zatrzymać niektóre zanieczyszczenia. Noszenie maseczek może być jedną z form działań ochronnych, których jest oczywiście wiele więcej i warto jest z nich korzystać aby zadbać o swoje zdrowie.

Nie wolno zapomnieć przede wszystkim o wpływie zanieczyszczeń na inną grupe nowotworów - głowy i szyi. Grupa nowotworów głowy i szyi rozwija się w obrębie w obrębie jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha, jamy ustnej, gardła, krtani i tarczycy. Charakteryzują się podobną patomorfologią, przebiegiem i etiopatogenezą. Ze względu na podstępny przebieg często pierwszym objawem choroby są przerzuty do węzłów chłonnych. Jednak główne objawy zależą od lokalizacji pierwotnej. Nowotwory głowy i szyi w Polsce stanowią około 6% nowotworów i są przyczyną około 5% zgonów z powodu choroby nowotworowej. Wszystkie nowotwory głowy i szyi kilkakrotnie częściej występują u mężczyzn. Najpoważniejszym czynnikiem ryzyka jest palenie tytoniu, alkohol, zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (ang. human papilloma virus, HPV) i wirusem Ebstein-Barr (ang. Ebstein-Barr virus, EBV), przewlekłe drażnienie i stany zapalne. Zanieczyszczenie powietrza należy do I klasy czynników rakotwórczych. Wykazano, że jest ono niepodważalnie związane z rakiem płuc i pęcherza moczowego oraz może zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów okolic głowy i szyi oraz raka nosogardzieli. Przeprowadzone badania w południowej Brazylii potwierdziły te fakty, a ponadto wykazały, że zachorowania na nowotwory głowy i szyi związane są głównie z paleniem w piecach węglem drzewnym. Nowotwory złośliwe jamy nosowej i zatok przynosowych stanowią 3% nowotworów okolicy głowy i szyi oraz 0,5% wszystkich nowotworów złośliwych. Najczęstszym typem histopatologicznym jest rak płaskonabłonkowy. Podobnie jak w przypadku innych nowotworów układu oddechowego, palenie tytoniu predysponuje do rozwoju tego rodzaju raka. W 10% przypadków rak płaskonabłonkowy rozwija się na podłożu brodawczaka odwróconego, z którym wiąże się zakażenie wirusem HPV. Innymi czynnikami ryzyka występowania nowotworów złośliwych tej okolicy są: narażenie na pył drzewny, nikiel, chrom, substancje chemiczne stosowane w przemyśle czy formaldehyd. Znany jest fakt, że większe cząstki zanieczyszczenia, w tym pył drzewny, mają bardzo duży wpływ na występowanie raka jamy nosowej. W wielu badaniach dowiedziono związek między wewnętrznym zanieczyszczeniem powietrza z nowotworami jamy ustnej, nosogardzieli, gardła i krtani. Szczególnie widoczny jest długotrwały wpływ palenia węglem i drewnem w domowych piecach ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia nowotworów części krtaniowej gardła i krtani. Co ciekawe, wieloletnie ogrzewanie gospodarstw drewnem wiąże się z częstszym występowaniem nowotworów gardła, w tym części krtaniowej, natomiast nie wpływa istotnie na zachorowalność na inne nowotwory okolicy głowy i szyi. Podobnie jak w przypadku astmy, wykazano zależność między miejscem zamieszkania a występowaniem tej grupy nowotworów. Osoby z rejonów miejskich są w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia raków płaskonabłonkowych głowy i szyi, co może wskazywać na związek między zanieczyszczeniem pochodzenia miejskiego i tym rodzajem nowotworów. Zależność ta nie została jednak jak dotąd potwierdzona. Rak płuca jest najczęściej występującym nowotworem i jednocześnie główną przyczyną zgonów z powodu raków zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet . Głównymi objawami są kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej, krwioplucie, powtarzające się zapalenia płuc oraz świadczące o nacieku innych struktur: zespół Hornera (uszkodzenie pnia współczulnego powodujące zwężenie szpary powiekowej, źrenicy i zapadnięcie gałki ocznej), zespół żyły głównej górnej, zaburzenia rytmu serca, chrypka, a także wiele innych objawów w przypadku przerzutów. Podstawą rozpoznania jest ocena histopatologiczna wycinków z guza. Najczęstszym typem jest rak niedrobnokomórkowy, stanowiący ponad 80% wszystkich przypadków. Najsilniejszy wpływ na zachorowanie na raka płuca ma palenie tytoniu, lecz znana jest również rola m.in. niektórych genów lub narażenie na wdychanie radonu (Catelinois 2006). Obecnie uważa się, że, po paleniu papierosów, to zanieczyszczenie powietrza jest najważniejszym czynnikiem ryzyka. W licznych badaniach, w tym przeprowadzonych w Irlandii, udowodniono wpływ zanieczyszczenia powietrza na rozwój tego rodzaju raka. Analiza trendów zachorowalności w krajach zmagających się ze smogiem wykazała istotny wzrost zachorowań na raka płuca od 1973 do 2005 r. Co ważne, częstość występowania raka płuc jest znacznie wyższa w populacji miejskiej niż w populacji wiejskiej prawdopodobnie dlatego, że obszary miejskie są bardziej zanieczyszczone. Wyniki te są zbieżne z doniesieniami mówiącymi, że w Indiach następuje wzrost nowych przypadków raka płuc u niepalących kobiet. Największą winą za rozwój tego nowotworu obarczany jest NO2, natomiast śmiertelność spowodowana tym nowotworem jest najsilniej związana ze zwiększonym stężeniem drobnych cząstek stałych i siarczanów. Oprócz głowy i szyi oraz płuc zanieczyszczenia mogą wpływać na rozwój innych nowotworów, w tym raka piersi. Najważniejszymi czynnikami ryzyka w przypadku tego raka są: mutacje w genach BRCA1 i BRCA2, wiek, przedłużone działanie estrogenu na tkanki, promieniowanie jonizujące i inne choroby sutka. Znany jest związek między zanieczyszczeniami środowiska a rakiem piersi, który jest jednak statystycznie słabszy niż między wcześniej wymienionymi czynnikami. W badaniach przeprowadzanych na terenie Chin stwierdzono wyższą zapadalność na raka piersi i trzustki w miastach zmagających się ze smogiem niż na terenach wiejskich. Rak pęcherza moczowego jest również jednym z najczęściej występujących nowotworów, szczególnie wśród osób starszych. Udowodniono, że m.in. przewlekłe zapalenie pęcherza, niektóre leki, schistosomatoza (choroba wywołana przez przywry z rodzaju Schistosoma) i palenie papierosów wiążą się z częstszym występowaniem tego nowotworu. Jak wykazano w wielu badaniach, zanieczyszczenie powietrza również jest czynnikiem ryzyka rozwoju raka pęcherza. Zanieczyszczone powietrze wywołuje i wpływa na rozwój wielu chorób układu oddechowego. Modyfikuje odpowiedź immunologiczną organizmu na alergeny, wywołuje stany zapalne oraz przyczynia się do rozwoju wielu rodzajów nowotworów. Uważa się, że odpowiada ono za śmierć około 47.300 osób rocznie w Polsce, co jest związane z jego bezpośrednim wpływem na zdrowie człowieka. Przykładowo, PM2.5 powoduje wzrost zgonów spowodowanych chorobami sercowo-naczyniowymi, szczególnie chorobą niedokrwienną serca oraz zwiększoną zapadalność na choroby układu nerwowego, w tym chorobę Parkinsona. Składniki zanieczyszczenia powietrza takie jak: PM, NO2, SO2, zwiększają śmiertelność całkowitą. Obecnie w krajach rozwiniętych zanieczyszczenie powietrza ulega zmniejszeniu dzięki wprowadzeniu bardziej restrykcyjnych norm dotyczących jakości powietrza, oczyszczania spalin w zakładach energetycznych i przemysłowych, ograniczenia emisji z samochodów i wymiany przestarzałych pieców węglowych. W Stanach Zjednoczonych dzięki wdrożeniu ustawy o czystym powietrzu w latach 1970 i 2014 osiągnięto redukcję emisji większości składników zanieczyszczenia powietrza o 69%, pomimo znacznego podwyższenia PKB (238%), zużycia energii (145%) i zwiększenia liczby ludności o 56%. Ostatni Raport Światowej Organizacji Zdrowia mówi o ogólnym pogorszeniu jakości powietrza, głównie z winy krajów rozwijających się, takich jak Indie, Iran czy Chiny. Zwraca również uwagę na poprawę sytuacji w Europie Zachodniej. Polska niestety pozostaje krajem, w którym powietrze należy do najbardziej zanieczyszczonego w całej Unii. Powoduje to pogorszenie stanu zdrowia Polaków i wzrost nakładów pieniężnych na lecznictwo. Potrzebne są więc zdecydowane działania, które będą mogły zmienić ten stan rzeczy. Niezwykle ważna jest edukacja, dzięki której wzrośnie wiedza na temat skutków zdrowotnych związanych z przebywaniem w zanieczyszczonym powietrzu, a także o możliwościach ograniczania szkodliwych emisji. ( publikacja p. Anna Gładka i Tomasz Zatoński)

Coraz więcej zwraca się uwagi na gadżety, które mogą ochronić nas przed szkodliwymi związkami zawartymi w powietrzu. Wśród nich wymienia się chociażby maseczki, ze specjalnymi filtrami, które umożliwiają uprawianie aktywności fizycznej na zewnątrz, nawet przy niskiej jakości powietrza. Kolejnym mogą być oczyszczacze powietrza, które w ostatnich miesiącach cieszą się ogromną popularnością. Warto zaznaczyć. że wybór ich jest ogromny, co wiążę się z coraz to nowszymi technologiami, które dokładniej oczyszczają powietrze w pomieszczeniach, dodatkowo pozwalając na jego jonizację. Przed zakupem z pewnością dobrze, jest zrobić dokładne rozeznanie, aby dostosować go do swoich potrzeb.

Jakiś czas temu w mediach pojawiła się informacja, że nie wszystkie maski antysmogowe faktycznie spełniają swoją funkcje, nie filtrując we właściwy sposób wszystkich zanieczyszczeń, z których część trafia do organizmu, stanowiąc zagrożenie dla zdrowia i życia. W ostatnim czasie przeprowadzanych jest coraz większa liczba badań na temat wpływu szkodliwych związków zawartych w powietrzu co jeszcze bardziej powinno otworzyć nam oczy jak wielkie zagrożenie stanowi smog. Cieszy mnie, że w Polsce przeprowadzanych jest coraz większa liczba kontroli powietrza, również w domach jednorodzinnych co z pewnością wpływa na to co jest spalane w piecach.

Smog to niewątpliwie temat, który wraca na tapet wraz z nadchodzącym sezonem grzewczym. Przez większą część roku w naszym kraju można odnotować zbyt wysokie stężenie zawiesiny szkodliwych dla organizmu gazów oraz pyłów. Polska przoduje w niechlubnych rankingach dotyczących największego zanieczyszczenia powietrza. Smog to kombinacja zanieczyszczeń powietrza, które stanowią według Światowej Organizacji Zdrowia, wszystkie chemiczne, fizyczne lub biologiczne czynniki zmieniające naturalny skład atmosfery. Jest to unosząca się w powietrzu zawiesina gazów i pyłów, które po przekroczeniu dopuszczalnego stężenia stają się niebezpieczne dla zdrowia i życia. Nazwa smog pochodzi od angielskich słów "smoke" (dym) oraz "fog" (mgła). Smog powstaje w wyniku działania wielu czynników, ale te, które najbardziej przyczyniają się do zanieczyszczenia powietrza to przede wszystkim ogrzewanie domów i mieszkań słabej jakości paliwami stałymi, używanie pojazdów, które emitują wysokie ilości spalin, nieodpowiednia infrastruktura oraz zabudowa, która nie uwzględnia naturalnych kanałów powietrznych, co wpływa na utrzymywanie się wysokiego stężenia pyłów oraz gazów, wysokoemisyjna działalność człowieka (zakłady produkcyjne takie jak rafinerie czy fabryki). To działalność człowieka sprawia, że borykamy się z problemem smogu. Powstaje w wyniku procesów spalania, które są częścią tzw. niskiej emisji, czyli wypuszczania do atmosfery zanieczyszczeń na wysokości do 40 metrów. Do najbardziej szkodliwych zanieczyszczeń należą PM2.5, czyli aerozole atmosferyczne, których średnica nie jest większa niż właśnie 2,5 mikrometra. To ten rodzaj pyłu uznawany jest za najgroźniejszy dla człowieka, ponieważ nie jesteśmy w stanie dobrze się przed nim chronić. Ze względu na to, że jest tak niewielkich rozmiarów, bardzo łatwo może przedostawać się do krwioobiegu. To zazwyczaj na PM2.5 wskazuje się, mówiąc o objawach smogu związanych z układem oddechowym. Pierwsze oznaki chorób wywoływanych przez smog przypominają przeziębienie. Są to zazwyczaj infekcje dróg oddechowych, problemy z oddechem, kaszel czy duszności. Jednak długofalowe skutki ciągłego kontaktu ze smogiem mogą być tragiczne. Objawy powinny być alarmujące, ponieważ zanieczyszczenia wpływają na pracę wszystkich organów, często doprowadzając do poważnych chorób. Ekspozycja na intensywne zanieczyszczenie powietrza ma swoje konsekwencje zdrowotne. W krajach, w których wskaźnik smogu jest zawyżony, odnotowuje się coraz więcej przypadków osób z dolegliwościami związanymi przede wszystkim z układem oddechowym. Badania Światowej Organizacji Zdrowia wskazują, że zanieczyszczenia powietrza mogą nawet o 30 proc. podwyższać ryzyko wystąpienia nowotworów, takich jak rak płuc, zatok, jamy ustnej, przełyku, gardła i krtani, a nawet nerek. W wyniku długotrwałego kontaktu ze smogiem może dojść także przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Smog może przyczynić się także do wywołania takich chorób jak astma, niewydolność oddechowa, nowotwory, niewydolność krążeniowa, zawał serca. Smog przyczynia się także do innych problemów ze zdrowiem i powikłań. Jest szczególnie groźny dla kobiet w ciąży. Jeśli są narażone na długotrwały smog, może mieć to wpływ na zaburzenia rozwoju dziecka, a także prowadzić do przedwczesnego porodu. Zanieczyszczenia powietrza oznaczają także problemy z płodnością, którą mogą obniżać. Niestety, wiele osób jest zmuszonych do mieszkania w regionach, w których odnotowuje się wysoki wskaźnik smogu. Jak można zminimalizować wpływ zanieczyszczeń na zdrowie? Warto się odpowiednio zabezpieczyć i wyposażyć w dobrej jakości maseczkę antysmogową z filtrem, który nie przepuszcza cząsteczek PM2.5. Jeśli nie ma takiej konieczności, w dniach, w których odnotuje się wysokie zanieczyszczenie powietrza, można zrezygnować z wietrzenia pomieszczeń. Wtedy warto także zrezygnować z wychodzenia z domu. Dobrym rozwiązaniem jest zainwestowanie w oczyszczacz powietrza, który jest w stanie przefiltrować powietrze z toksycznych pyłów i gazów.

Ze smogiem zmagamy się w Polsce przez dużą część roku. Wraz z rozpoczęciem sezonu grzewczego zarówno w większych miastach, jak i mniejszych miejscowościach zaczyna pojawiać się niebezpieczna dla zdrowia zawiesina. O tym, jak duży jest to problem w naszym kraju świadczy fakt, że polskie miasta znajdują się w europejskiej i światowej czołówce najbardziej zanieczyszczonych miejsc do życia. Smogiem nazywamy unoszącą się w powietrzu zawiesinę gazów i pyłów, które po przekroczeniu dopuszczalnego stężenia stają się niebezpieczne dla naszego zdrowia i życia. Powstaje wskutek kilku głównych czynników używanie do ogrzewania domów słabej jakości paliw stałych, spaliny emitowane przez nieekologiczne pojazdy, gęsta zabudowa miejska z blokadą naturalnych kanałów wietrznych, ukształtowanie terenu blokujące swobodny przepływ powietrza. Niebezpieczeństwo smogu wynika z wielkości szkodliwych cząsteczek, które są w stanie bez przeszkód przenikać do naszego organizmu. Te substancje zaczynają się gromadzić w naszych płucach, a wraz z krwiobiegiem również w innych organach. Pierwsze objawy chorób wywołanych przez smog są podobne do przeziębienia. Przedłużające się infekcje górnych dróg oddechowych, spłycony oddech, kaszel, a nawet duszności powinny nas jednak mocno zaalarmować. Co dalej może się wydarzyć? Problemy oddechowe mogą wpływać na naszą koncentrację, wywoływać zmęczenie i bóle głowy. I wreszcie – smog może prowadzić do poważnych chorób. Długotrwała ekspozycja na smog, na którą jesteśmy narażeni zarówno na ulicy, jak i w naszych nieoczyszczanych domach czy mieszkaniach, może wywoływać przewlekłe choroby układów oddechowego, krwionośnego i nerwowego. Choroby związane ze smogiem to najczęściej astma, obturacyjne choroby płuc (włącznie z zapaleniem), niewydolność oddechowa, nowotwory płuc czy górnych dróg oddechowych, niewydolność krążeniowa, zawał serca, udar mózgu. Smog jest szczególnie niebezpieczny dla osób starszych, dzieci i kobiet w ciąży. Aby skutecznie chronić się przed negatywnymi skutkami smogu warto przy wyjściu na ulicę sięgnąć po specjalistyczne maseczki filtrujące powietrze. Co jednak ważniejsze – warto też zadbać o jakość powietrza w domach i mieszkaniach stosując wysokiej klasy inteligentne oczyszczacze powietrza, które są w stanie praktycznie w całości przefiltrować powietrze z niebezpiecznych związków i pyłów.

Smog to obecnie jeden z najpoważniejszych czynników zagrażających zdrowiu i życiu człowieka. Częsta ekspozycja na zanieczyszczone powietrze przyczynia się do powstawania wielu chorób i dolegliwości, nie tylko ze strony układu oddechowego. Tematem często powracającym w okresie jesienno-zimowym jest smog. Zanieczyszczenie powietrza, czyli mieszanina pyłów i spalin zawieszona w atmosferze, to poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka. Problemy oddechowe wynikające ze smogu to bardzo powszechne zjawisko w Polsce, ponieważ znaczna liczba miast należy do najbardziej zanieczyszczonych w Europie oraz na świecie. Smog powstaje w wyniku działalności człowieka, poprzez emisję spalin i innych szkodliwych substancji do atmosfery. Składają się na niego pyły zawieszone w powietrzu stworzone z metali ciężkich. Skład chemiczny smogu uwzględnia trujące substancje, jak benzopiren, tlenki azotu, sadza, dwutlenek siarki, węglowodory aromatyczne i inne pyły. Skład smogu sprawia, że jest on bardzo niebezpieczny dla organizmu człowieka. Przyczynia się nie tylko do rozwoju chorób, ale także pogarsza komfort życia oraz ogranicza chęć podjęcia aktywności poza domem. Objętość pyłów zawieszonych w smogu powoduje odkładanie się substancji chemicznych w ludzkim organizmie i generowanie stanu zapalnego. Długotrwała ekspozycja na smog zwiększa ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia, nowotwory, liczne alergie, zaburzenia działania układu oddechowego i układu nerwowego, a także występowanie podwyższonego ryzyka wad płodów. Warto także wiedzieć, że wyróżnia się dwa rodzaje smogu. Istnieje smog londyński oraz smog typu Los Angeles (smog fotochemiczny). Pierwszy rodzaj smogu często występuje w Polsce. Jego wpływ na organizm ludzki definiują szkodliwe substancje, jak sadza, pyły, dwutlenek siarki i tlenki azotu. Drugi rodzaj rzadko występuje w Polsce, częściej w strefach subtropikalnych. Jego składnikiem są związki tlenku węgla. Przyczyn smogu często upatruje się w niekorzystnej dla środowiska naturalnego działalności człowieka. Kojarzy się go z ogrzewaniem domów śmieciami, spalinami samochodowymi czy zniszczeniami pochodzącymi z fabryk. Skutki smogu mogą być brzemienne i pojawić się nawet kilka lat po regularnej ekspozycji na szkodliwe warunki. Najczęściej jednak objawy są widoczne po kilku tygodniach lub miesiącach. Jakie choroby powoduje smog? Przede wszystkim zaburza on funkcjonowanie układu oddechowego. Pył zawieszony w powietrzu odkłada się w płucach, gdzie powoduje chorobę obturacyjną, zapalenie płuc i zapalenie dróg oddechowych u niemowląt. Nawet krótkotrwałe oddychanie zanieczyszczonym powietrzem w konsekwencji może przyczyniać się do zwiększonej zachorowalności na choroby układu oddechowego. Z powodu smogu powstają także choroby układu nerwowego w postaci pogorszenia sprawności umysłowej, problemów z koncentracją czy przewlekłego zmęczenia. Skutki smogu obejmują nie tylko choroby układu oddechowego i nerwowego, ale też choroby nowotworowe, depresję, niepłodność oraz osłabioną odporność. Pierwszą oznaką nadmiernej ekspozycji na zanieczyszczenie powietrza mogą być infekcje górnych dróg oddechowych. Ich obecność często może być mylona ze zwykłym niedoborem składników wspierających odporność. Okazuje się, że może to zwiastować negatywny wpływ smogu. W momencie gdy zaobserwuje się pierwsze niepokojące objawy, jak niewydolność oddechowa, podrażnienie spojówek, nadmierny stres oksydacyjny, bóle głowy, ból gardła i ogólny pogorszony stan zdrowia organizmu, warto sprawdzić, czy problemem nie są zanieczyszczenia powietrza. Bagatelizowanie tego problemu może skutkować takimi stanami jak zawał serca, udar mózgu, niewydolność serca (szczególnie u osób starszych i małych dzieci) i szeroko rozumiany stan zapalny. Dolegliwości zdrowotne związane z zanieczyszczeniem powietrza stanowią poważny problem w dzisiejszych czasach. Najbardziej narażone na zanieczyszczone powietrze są dzieci. Lotne związki organiczne powodują także znaczne komplikacje zdrowotne u starszych osób. Należy zatem zwracać szczególną uwagę na jakość powietrza i unikać miejsc emitujących groźne związki. Należy śledzić alerty ostrzegawcze. Jeśli jakość powietrza jest zła, warto pozostać w domu. Dobrym rozwiązaniem jest korzystanie z aplikacji na telefon lub śledzenie specjalistycznych stron internetowych, które dostarczają informacje o jakości powietrza w danym rejonie. Inne metody ochrony organizmu przed zanieczyszczonym powietrzem to stosowanie odpowiedniej maski z filtrem, korzystanie z oczyszczaczy powietrza w domu oraz regularne stosowanie prysznica po spacerze. Organizm można także wspierać składnikami diety bogatymi w chlorofil, który usuwa metale ciężkie. Zawierają go przykładowo szpinak lub chlorella. Smog stanowi poważny problem w naszym kraju. Działalność człowieka jest główną przyczyną powstawania smogu. Nie pomaga w tym transport drogowy czy wykorzystywane do ogrzewania paliwa stałe. Obniżenie jakości powietrza jest przyczyną wielu chorób, spośród których najciężej obciążony jest układ oddechowy. Aby skutecznie chronić się przed smogiem, należy zakładać maseczkę ochronną, stosować prysznice, korzystać z oczyszczaczy powietrza oraz monitorować poziom zanieczyszczenia powietrza.