Terapia genowa może jeszcze wiele "namieszać" i oby tak było, bo dzięki temu będziemy w stanie uratować tysiące istnień ludzkich ! :)

Mało mówi się o nowotworowych przypadkach zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych a są to przypadki najtrudniejsze. Nowotworowe zajęcie opon mózgowo-rdzeniowych, określane również mianem meningozy lub karcynomatozy, występuje stosunkowo rzadko i rozwija się u 5–8% pacjentów z nowotworami. Przerzuty do opon miękkich występują najczęściej w nowotworach złośliwych układu krwiotwórczego i chłonnego, szczególnie w białaczkach i chłoniakach (5–15%), natomiast wśród guzów litych ich głównym źródłem są rak sutka, rak płuca, czerniak i gruczolakoraki przewodu pokarmowego. Pierwotne guzy mózgu, zwłaszcza rdzeniak płodowy i glejak o wysokim stopniu złośliwości, mają tendencję do rozprzestrzeniania się drogą płynu mózgowo-rdzeniowego. Do rozsiewu nowotworowego do opon miękkich zwykle dochodzi w zaawansowanej chorobie narządowej, jednak u niektórych chorych zmiany metastatyczne pojawiają się w okresie remisji lub są pierwszym objawem nowotworu. U większości chorych z karcynomatozą opon (70–80%) stwierdza się przerzuty w innych narządach, przy czym u 1–7% tych pacjentów nie udaje się ustalić pierwotnego źródła przerzutów. Meningoza przebiega pod postacią rakowatości opon i rdzenia kręgowego lub nowotworowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Postacie te różnią się przebiegiem klinicznym i rokowaniem. Rakowatość opon jest miejscowym, guzkowym naciekiem ograniczonym do opon miękkich, zazwyczaj bez obecności komórek nowotworowych w płynie mózgowo-rdzeniowym, charakteryzuje się lepszym rokowaniem, wolniej szym przebiegiem, a nawet przez wiele lat może być bezobjawowa. W nowotworowym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, postaci o burzliwym przebiegu klinicznym i bardzo złym rokowaniu, poza naciekiem na powierzchni struktur nerwowych stwierdza się komórki nowotworowe w płynie mózgowo-rdzeniowym. Średni czas przeżycia pacjentów z nowotworowym zapaleniem opon miękkich wynosi od 4 do 11 tygodni i nie zmienia się od kilkudziesięciu lat, mimo rozwoju diagnostyki i leczenia onkologicznego. Komórki nowotworowe docierają do opon mózgowo-rdzeniowych różnymi drogami — krwiopochodną, w wyniku bezpośredniego szerzenia się nowotworu przez ciągłość z sąsiednich struktur, oraz drogą okołonaczyniową lub okołonerwową wzdłuż nerwów czaszkowych i rdzeniowych. W ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) rozprzestrzeniają się wzdłuż powierzchni opon mózgu i rdzenia kręgowego, co powoduje wieloogniskowe zajęcie układu nerwowego. Komórki nowotworowe przenoszone drogą płynu mózgowo-rdzeniowego najczęściej gromadzą się w okolicy zbiorników podstawy mózgu, w tylnym dole czaszki oraz w okolicy ogona końskiego. Mogą także przenikać przez opony miękkie i naciekać struktury OUN. U 30–40% pacjentów z karcynomatozą opon stwierdza się miąższowe przerzuty do mózgu. Charakterystyczną cechą nowotworowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest jednoczasowe, wielopoziomowe zajęcie kilku obszarów układu nerwowego: półkul mózgu (ok. 15% pacjentów), nerwów czaszkowych (ok. 35%), a także rdzenia kręgowego i korzeni rdzeniowych (ok. 60%). Najczęstszymi objawami są zaburzenia świadomości, zaburzenia psychiczne, bóle głowy z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami oraz napady padaczkowe. Do objawów uszkodzenia nerwów czaszkowych należą: diplopia, niedowład mięśni twarzy, neuralgia trójdzielna, niedosłuch i neuropatia nerwu wzrokowego. Poza tym w badaniu przedmiotowym często stwierdza się objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego, a wśród nich niedowład kończyn, szczególnie dolnych, zaburzenia czynności zwieraczy oraz zaburzenia czucia. Objawy oponowe występują tylko u około 15% chorych z nowotworowym zajęciem opon mózgowo-rdzeniowych. Wodogłowie oraz upośledzenie przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego to częste powikłania meningozy wynikające z zajęcia wyściółki komór lub obecności depozytów komórek nowotworowych utrudniających przepływ płynu mózgowo- -rdzeniowego. W diagnostyce nowotworowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych podstawowe znacznie ma badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, w którym stwierdza się komórki nowotworowe, zwykle atypowe, co pozwala ustalić rozpoznanie . Zwykle jednak nie udaje się przyporządkować uzyskanego obrazu cytologicznego do danego rodzaju nowotworu. U około 50% pacjentów nie stwierdza się komórek nowotworowych w badaniu cytologicznym płynu mózgowo-rdzeniowego pobranym w czasie pierwszego nakłucia lędźwiowego . Częstość pozytywnych wyników badań cytologicznych płynu mózgowo-rdzeniowego zwiększa się przy kolejnych nakłuciach lędźwiowych; również większa objętość pobranego płynu poprawia czułość badania. Do innych częstych nieprawidłowości płynu mózgowo- -rdzeniowego, które mogą sugerować rozpoznanie meningozy, należą: podwyższone ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego (> 200 mm H2O), pleocytoza limfocytarna, podwyższone stężenie białka, obniżone stężenie glukozy. Parametry te nie są jednak patognomiczne dla tego schorzenia i mogą towarzyszyć wielu innym chorobom. U osób z klinicznym podejrzeniem zajęcia opon miękkich, bez ewidentnej narządowej manifestacji choroby nowotworowej i negatywnym wynikiem badania płynu mózgowo-rdzeniowego uzyskanym w wielokrotnych nakłuciach, należy rozważyć wykonanie biopsji opon mózgowo-rdzeniowych. W przypadku podejrzenia nowotworowego zajęcia opon mózgowo-rdzeniowych istotnym badaniem pomocniczym jest rezonans magnetyczny (MR, magnetic resonance) z podaniem środka kontrastowego. Czułość tego badania wielokrotnie przewyższa czułość tomografi i komputerowej (TK), za pomocą której u około 20% chorych nie udaje się uwidocznić patologicznych zmia. Badanie MR powinno obejmować całą oś mózgowo-rdzeniową. Stwierdza się w nim obecność linijnego, guzkowego nacieku opon miękkich mózgowia i rdzenia kręgowego, ze wzmocnieniem po podaniu środka kontrastowego lub pogrubienie opon mózgowo-rdzeniowych, wyściółki komór oraz nerwów czaszkowych irdzeniowych. Ponadto można wykazać obecność guzków wewnątrzkomorowych, wodogłowie oraz mnogie przerzuty na powierzchni mózgu i w rowkach kory. Obrazy te nie są specyfi czne dla karcynomatozy opon i można je obserwować między innymi również w przypadku infekcji OUN. W piśmiennictwie brakuje wytycznych dotyczących leczenia pacjentów z nowotworowym nacieczeniem opon mózgowo-rdzeniowych. Standardowe leczenie obejmuje radioterapię, chemioterapię stosowaną dokanałowo lub dożylnie oraz leczenie choroby podstawowej . Radioterapia zmniejsza zaburzenia przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego, jednak napromienianie całej osi mózgowo-rdzeniowej jest wykonywane rzadko ze względu na możliwe powikłania. Najczęściej stosowanymi chemioterapeutykami w tej grupie chorych są metotreksat, tiotepa, cytarabina i arabinozyd cytozyny. Obecnie, w trakcie badań klinicznych, ocenia się skuteczność leczenia temozolomidem, gemcytabiną i topotekanem. Chemioterapeutyki są podawane dokanałowo drogą nakłucia lędźwiowego lub przy użyciu dokomorowego cewnika Ommaya. Do powikłań należą najczęściej: infekcje wywołane przez Staphylococcus epidermidis (2–13%), chemiczne aseptyczne zapalenie opon mózgowo- -rdzeniowych, zahamowanie funkcji szpiku (metotreksat), uszkodzenie OUN i leukoencefalopatia u pacjentów z dłuższym okresem przeżycia. Chemioterapię systemową stosuje się rzadko ze względu na słabą penetrację chemioterapeutyków do OUN. Rokowanie w przypadku nowotworowego nacieczenia opon mózgowo-rdzeniowych jest złe; średni czas przeżycia wynosi od kilku do kilkunastu tygodni. dzeniowych jest rzadko opisywanym powikłaniem choroby nowotworowej, chociaż częstość jego występowania wykazuje obecnie tendencję wzrostową, zwiększając śmiertelność u pacjentów z nowotworami . Głównymi czynnikami wpływającym na zwiększenie częstości rozpoznawania wtórnych zmian nowotworowych opon miękkich jest dłuższy czas przeżycia pacjentów z chorobą nowotworową oraz większa dostępność i czułość badań diagnostycznych, głównie obrazowych . Objawy wieloogniskowego zajęcia OUN u pacjenta z nowotworem złośliwym, podobnie jak objawy wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, neuropatie czaszkowe lub zespół ogona końskiego, mogą sugerować zmiany w zakresie opon mózgowo-rdzeniowych. Wystąpienie nowych objawów neurologicznych u pacjenta z meningozą może być następstwem pojawienia się zmian przerzutowych w mózgu, powikłaniem chemioterapii lub radioterapii oraz wynikiem współistniejących zespołów paranowotworowych. W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę gruźlicze i grzybicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sarkoidozę oraz encefalopatie toksyczne i metaboliczne. Podstawą rozpoznania karcynomatozy opon jest stwierdzenie charakterystycznych cech klinicznych, radiologicznych oraz wyniku badania płynu mózgowo- -rdzeniowego, przede wszystkim w kierunku komórek atypowych. Możliwości leczenia rakowatości i nowotworowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych są ograniczone, a wyniki leczenia nie zmieniają się od kilkudziesięciu lat. Średni czas przeżycia nadal pozostaje krótki, kilkutygodniowy . Celem terapii jest przede wszystkim stabilizacja stanu neurologicznego z utrzymaniem możliwego poziomu jakości życia. Największe korzyści odnoszą chorzy w dobrym stanie ogólnym, z minimalnymi objawami uszkodzenia układu nerwowego, z powoli postępującą chorobą ogólnoustrojową, u których wcześnie wdrożono leczenie. ( publikacja Anna Hofman i wsp.)

Z pewnością w przypadku tak poważnych infekcji najważniejszy jest czas postawienia diagnozy i rozpoczęcia odpowiedniego leczenia, które zwiększy szanse na przeżycie. Oczywiście jak wspominano w artykule ogromnym problemem w dzisiejszych czasach jest nadużywanie antybiotyków, a co za tym idzie rozwijającej się oporności na nie. Nie ulega wątpliwości, że niedługo problem ten będzie jeszcze większy dlatego trzeba szukać nowych rozwiązań. Coraz częściej mówi się o kleszczowym zapaleniu opon mózgowych, którego powikłania mogą być bardzo poważne. Przykładowo mogą prowadzić do znacznej niepełnosprawności i aby zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia warto jest się zaszczepić.